રામ કથા
માનસ યુગ ધર્મ
ફરીદાબાદ, હરિયાણા
શનિવાર, તારીખ ૨૬/૦૫/૨૦૧૮ થી રવિવાર, તારીખ ૦૩/૦૬/૨૦૧૮
મુખ્ય વિચાર બિંદુ અંગેની પંક્તિઓ
नित जुग धर्म होहिं सब केरे।
हृदयँ राम माया के प्रेरे।।
बुध जुग धर्म जानि मन माहीं।
तजि अधर्म रति धर्म कराहीं।।3।।
नित जुग धर्म होहिं सब केरे।
हृदयँ राम माया के प्रेरे।।
बुध जुग धर्म जानि मन माहीं।
तजि अधर्म रति धर्म कराहीं।।3।।
****
नित जुग धर्म होहिं सब केरे।
हृदयँ राम माया के प्रेरे।।
सुद्ध सत्व समता बिग्याना।
कृत प्रभाव प्रसन्न मन जाना।।1।।
तामस बहुत रजोगुन थोरा।
कलि प्रभाव बिरोध चहुँ ओरा।।
बुध जुग धर्म जानि मन माहीं।
तजि अधर्म रति धर्म कराहीं।।3।।
*****
૧
શનિવાર, ૨૬/૦૫/૨૦૧૮
नहिं कोउ अस जनमा जग माहीं।
प्रभुता पाइ जाहि मद नाहीं॥4॥
जगत में ऐसा कोई नहीं पैदा हुआ, जिसको प्रभुता पाकर मद न हो॥4॥
ધર્મમાં ત્રણ ૧ સ્વ ધર્મ જેને નિજ ધર્મ પણ કહેવાય, ૨ પર ધર્મ અને ૩ યુગ ધર્મ આવે.
યુગ એટલે જોડી - બે
નીચે દર્શાવેલ ૯ જોડી જો તેમનો ધર્મનું રહસ્ય સમજી લે તો રામ રાજ્ય આવે.
૧ રાજા અને પ્રજા
૨ પતિ અને પત્ની
૩ ભાઈ ભાઈ
૪ પિતા અને પુત્ર
૫ અધ્યાપક અને છાત્ર
૬ જીવ અને શિવ
૭ ગુરૂ અને શિષ્ય
૮ બહેન અને ભાઈ
૯ શ્રોતા અને વક્તા
૨
રવિવાર,
૨૭/૦૫/૨૦૧૮
ગોસ્વામીજી સત યુગનાં લક્ષણ વર્ણવતાં કહે છે કે,
शुद्ध सत्त्वगुण, समता, विज्ञान और मनका प्रसन्न होना, इसे सत्यसुग का प्रभाव जाने।।1।।
કૃત યુગ એટલે સત યુગ
રવિવાર,
૨૭/૦૫/૨૦૧૮
ગોસ્વામીજી સત યુગનાં લક્ષણ વર્ણવતાં કહે છે કે,
सुद्ध सत्व समता बिग्याना।
कृत प्रभाव प्रसन्न मन जाना।।1।।
शुद्ध सत्त्वगुण, समता, विज्ञान और मनका प्रसन्न होना, इसे सत्यसुग का प्रभाव जाने।।1।।
કૃત યુગ એટલે સત યુગ
જો આ લક્ષણ આપણામાં હોય તો આપને સત યુગમાં છીએ, ભલે પછી કલીયુગ ચાલી રહ્યો હોય.
परम धर्म श्रुति बिदित अहिंसा।
पर निंदा सम अघ न गरीसा।।11।।
वेदोंमें अहिंसा को परम धर्म माना है और परनिन्दा के समान भारी पाप नहीं है।।1।।
૩
સોમવાર, ૨૮/૦૫/૨૦૧૮
सत्त्वगुण अधिक हो, कुछ रजो गुण हो, कर्मों में प्रीति हो, सब प्रकार से सुख हो, यह त्रेता का धर्म है।
૮
શનિવાર, ૦૨/૦૬/૨૦૧૮
(यह सारा संसार मेरी माया से उत्पन्न है। [इसमें] अनेकों प्रकार के चराचर जीव हैं।)
वे सभी मुझे प्रिय हैं; क्यों कि सभी मेरे उत्पन्न किये हुए हैं। [किन्तु] मनुष्य मुझको सबसे अधिक अच्छ लगते हैं।।2।।
સોમવાર, ૨૮/૦૫/૨૦૧૮
सत्व बहुत रज कछु रति कर्मा।
सब बिधि सुख त्रेता कर धर्मा।।
सत्त्वगुण अधिक हो, कुछ रजो गुण हो, कर्मों में प्रीति हो, सब प्रकार से सुख हो, यह त्रेता का धर्म है।
ગુરુ પાંચ પ્રકારના હોય ૧ વિવેકી, ર વ્યકિતરૃપે,૩ સદગ્રંથ, ૪ સૂત્ર -મંત્ર અને પ આપણું શરીર,
શરીર પણ ગુરુ છે. અથવા આ પાંચેય વસ્તુઓ જેનામાં દ્ષ્ટિગોચર થાય તેવી કોઇ જીવંત ચેતનાને પણ ગુરુ માનજો.
મા, માતૃભાષા, માતૃસંસ્થા અને માતૃભુમિ - આ ચાર વસ્તુને કદી ન ભુલશો.
હિંસા મુકત સત્વગુણ જરૃરી છે.
ભગવદગીતામાં 'અહિંસા' શબ્દ શ્રીકૃષ્ણ ચાર વખત બોલ્યા છે, એ પુનરુકિત નથી એ એક-એક પ્રવચન છે.
ધર્મ અર્થ કામ અને મોક્ષ આ ચાર વસ્તુની હિંસા ન કરે તો એ શુધ્ધ સત્વગુણી છે. આ ચારમાં
હિંસા હોય ત્યારે ધર્મને હાની પહોંચે છે. આજે તો ધર્મમાં હિંસા, ધર્મના નામે હિંસા થાય છે એ
શુધ્ધ નથી એ જ રીતે અર્થ અર્થોપાર્જનમાં પણ આપણે કેટકેટલી હિંસા કરીએ છીએ. નેટવર્કો ગોઠવીએ છીએ. કોઇને છેતરીએ છીએ કહેવત છેકે,' એરણની ચીર, દાન સોયનું' એ અર્થની હિંસા છે.
તમારી આવકનો દસમો ભાગ જરૃરિયાતમંદને આપો એ અર્થશુધ્ધિ છે.
એજ રીતે આજે કામક્ષેત્રમાં પણ હિંસા છે. બળાત્કાર વ્યાભિચાર હિંસા છે.
શરીરવાદી કામ એ ભોગ છે, મનવાદી કામ એ સંભોગ છે, જયારે આત્મવાદી કામ એ સમાધિ છે.
આપણી અત્યંત અસિમીત કામનાઓ, તૃષ્ણાઓ, આશાઓ એ પણ કામતત્વની હિંસા છે.
મોક્ષ પણ હિંસ મુકત હોય, કોઇ તમને ભયભીત કરે, મોક્ષ, ભજન વગેરેની આલોચના કરે તે
મોક્ષત્વની હિંસા છે.
રાગ, દ્વૈષ દ્રષ્ટિ , નીંંદા એ હિંસા છે.
કોઇપણ ક્ષેત્રમાં દૂર્ભાવ એ દુષિત હિંસા છે.
૮
શનિવાર, ૦૨/૦૬/૨૦૧૮
सब मम प्रिय सब मम उपजाए। सब ते अधिक मनुज मोहि भाए।।2।।
वे सभी मुझे प्रिय हैं; क्यों कि सभी मेरे उत्पन्न किये हुए हैं। [किन्तु] मनुष्य मुझको सबसे अधिक अच्छ लगते हैं।।2।।
રામ ચરિત માનસમાં બે વાટિકાનો ઉલ્લેખ છે,
જનક રાજાની પુષ્પ વાટિકા અને લંકેશની અશોક વાટિકા.
|
પુષ્પ વાટિકા
|
અશોક વાટિકા
|
|
આ વિદેહ જનક
રાજાની વાટિકા છે, વિદેહવાદીની વાટિકા છે.
|
આ લંકેશની વાટિકા
છે, દેહવાદીની વાટિકા છે.
|
|
પુષ્પ વાટીકામાં
ફળ નથી પણ સુમન – પુષ્પ છે.
|
અશોક વાટિકામાં
ફળ છે પણ ફૂલ નથી.
|
|
પુષ્પ વાટિકામાં
પક્ષી બહું છે.
|
અશોક વાટિકામાં
પક્ષી નથી.
|
પતિ પત્નીનો યુગ ધર્મ
- પતિ પત્નીએ તેમનું દાંપત્ય જીવન સુખમય રાખવા માટે તેમના બંને વચ્ચે થોડું અંતર રાખવાની જરૂર છે. એવું ખલિલ જિબ્રાનનું વકતવ્ય છે.
- પતિ પત્ની બંનેને સ્વતંત્રતા હોવી જોઈએ.
- પતિ પત્ની વચ્ચે નિખાલસતા હોવી જોઈએ. બંને વચ્ચે શંકા અને વહેમ ન હોવા જોઈએ. બંને વચ્ચે શંકા અને વહેમ પેદા થાય તેવું કંઈજ ન કરવું જોઈએ.
- વહેમ જોવાથી આવે અને શંકા- સંદેહ સાંભળવાથી આવે.
- પતિ પત્નીએ રાતે સુતા પહેલાં બંને વચ્ચેના મતભેદોનું સમાધાન કરી લેવું જોઈએ.
- મૈત્રી ભાવથી દાંપત્ય જીવન પસાર કરવું જોઈએ.
- પુરૂષે પોતાની પત્નીને પ્રેમ આપવો જોઈએ અને સ્ત્રીએ પોતાના પતિને આદર આપવો જોઈએ.
ગુરૂ શિષ્ય વચ્ચેનો યુગ ધર્મ
- ગુરૂ અને શિષ્ય વચ્ચે અંધતા અને બધિરતાનો નાશ થવો જોઈએ. ગુરૂ અંધ ન હોવો જોઈએ અને શિષ્ય બધિર ન હોવો જોઈએ. ગુરૂ આંધળો બનતો મટી જાય અને શિષ્ય સાંભળતો થઈ જાય.
- ગુરૂની આજ્ઞાનું પાલન કરવું એ જ ગુરૂ સેવા છે તેવું માનવું અને કરવું.
अग्यासम न सुसाहिब सेवा।
- ગુરૂ બોલતો હોય ત્યારે કોઈ પણ શિષ્યએ તેમાં વિક્ષેપ ન કરવો જોઈએ.
- ગુરૂએ તેના શિષ્યોને સ્વતંત્રતા આપવી જોઈએ. પોતાના વાડાના બંધનો શિષ્ય ઉપર ન નાખવા જોઈએ.
- શિષ્યએ પોતાની પ્રતિષ્ઠા વધે તેવી અપેક્ષા ગુરૂ પાસે ન રાખવી જોઈએ અને ગુરૂએ સારી દક્ષિણા મળે તેવી અપેક્ષા ન રાખવી જોઈએ. આમ પ્રતિષ્ઠા અને દક્ષિણાની અપેક્ષા ન રાખવી જોઈએ.
- શિષ્યએ પોતાના ગુરૂ પાસે સમિધ લઈને જવું જોઈએ, પોતાની સમૃદ્ધિ લઈને ન જવું જોઈએ.
- ગુરૂ જ શિષ્યને સમૃદ્ધ કરવા સક્ષમ હોય છે.
રાજા અને પ્રજા વચ્ચેનો યુગ ધર્મ
- રાજા મુખ સમાન અને પ્રજા અંગ સમાન હોવા જોઈએ.
मुखिआ मुखु सो चाहिऐ खान पान कहुँ एक।
पालइ पोषइ सकल अँग तुलसी सहित बिबेक॥315॥
तुलसीदासजी कहते हैं- (श्री रामजी ने कहा-) मुखिया मुख के समान होना चाहिए, जो खाने-पीने को तो एक (अकेला) है, परन्तु विवेकपूर्वक सब अंगों का पालन-पोषण करता है॥315॥
