Translate

Search This Blog

Sunday, November 3, 2019

मानस भैरव, માનસ ભૈરવ


રામ કથા

માનસ ભૈરવ

ઉત્તરકાશી, ઉત્તરાખંડ

શનિવાર, તારીખ ૦૨/૧૧/૨૦૧૯ થી રવિવાર, તારીખ ૧૦/૧૧/૨૦૧૯

મુખ્ય પંક્તિઓ

उत्तर दिसि सुंदर गिरि नीला

तहँ रह काकभुसुंडि सुसीला।।

कासी मग सुरसरि क्रमनासा

मरु मारव महिदेव गवासा



શનિવાર, ૦૨/૧૧/૨૦૧૯

मिलहिं रघुपति बिनु अनुरागाकिएँ जोग तप ग्यान बिरागा।।
उत्तर दिसि सुंदर गिरि नीलातहँ रह काकभुसुंडि सुसीला।।1।।

बिना प्रेम के केवल योग, तप, ज्ञान और वैराग्यादिके करनेसे श्रीरधुनाथजी नहीं मिलते। [अतएव तुम सत्संग के लिये वहाँ जाओ जहाँ] उत्तर दिशा में एक सुन्दर नील पर्वत हैवहाँ परम सुशील काकभुशुण्डिजी रहते हैं।।1।।


दुख सुख पाप पुन्य दिन रातीसाधु असाधु सुजाति कुजाती
दानव देव ऊँच अरु नीचूअमिअ सुजीवनु माहुरु मीचू॥3॥
माया ब्रह्म जीव जगदीसालच्छि अलच्छि रंक अवनीसा
कासी मग सुरसरि क्रमनासामरु मारव महिदेव गवासा4॥
सरग नरक अनुराग बिरागानिगमागम गुन दोष बिभागा॥5॥
दुःख-सुख, पाप-पुण्य, दिन-रात, साधु-असाधु, सुजाति-कुजाति, दानव-देवता, ऊँच-नीच, अमृत-विष, सुजीवन (सुंदर जीवन)-मृत्यु, माया-ब्रह्म, जीव-ईश्वर, सम्पत्ति-दरिद्रता, रंक-राजा, काशी-मगध, गंगा-कर्मनाशा, मारवाड़-मालवा, ब्राह्मण-कसाई, स्वर्ग-नरक, अनुराग-वैराग्य (ये सभी पदार्थ ब्रह्मा की सृष्टि में हैं।) वेद-शास्त्रों ने उनके गुण-दोषों का विभाग कर दिया है॥3-5॥

तुम्हारे दो शब्दों के बीच का मौन हूँ मैं,

दोबारा मत पूछना तुम्हारी कौन हूँ मैं,,?
રામ ચરિત માનસમાં ભૈરવ શબ્દનો ઉલ્લેખ નથી પણ તુલસી સાહિત્યમાં ભૈરવનો ઉલ્લેખ છે.

       કાશીના કાલ ભૈરવ
       મહાકાલના કાલ ભૈરવ – ઉજ્જેન
       આનંદ ભૈરવ
       શિવ સૂત્રના ભૈરવ – ઉદ્યમો ભૈરવ
       તલગારડના વિશ્રામ ભૈરવ
ભૈરવ શિવનું એક રુપ છે.
કાશી મુક્ત જન્મ દાતા ભૂમિ છે.


पुण्यं पापं सौख्यं दुःखं
मन्त्रो तीर्थो वेदा यज्ञः
अहं भोजनं नैव भोज्यं भोक्ता
चिदानन्दरूपः शिवोऽहम् शिवोऽहम ॥4॥

मैं पुण्य पाप सुख और दुख से विलग हूं
मैं मंत्र हूं तीर्थ ज्ञान ही यज्ञ
मैं भोजन हूं ही भोगने योग्य हूं और ही भोक्ता हूं
मैं तो मात्र शुद्ध चेतना हूं अनादि अनंत हूं अमर हूं
નીચે પ્રમાનેની સાત વસ્તુ જાણવા જેવી છે એવું સનતકુમારો નારદ મુનિને કહે છે.
       સત્ય
       મતિ – બુદ્ધિ
       નિષ્ઠા
       શ્રદ્ધા
      વિજ્ઞાન
       સુખ
       ભુમા-મહાન, પરમ વિશ્રામ


રવિવાર, ૦૨/૧૧/૨૦૧૯

તર્કની વિશ્વવિદ્યાલય છે, શ્રદ્ધાની વિશ્વવિદ્યાલય નથી.
ચેતનાની બહિર યાત્રા બુદ્ધિ છે, અંતર યાત્રા શ્રદ્ધા છે.
मातु पिता गुर प्रभु कै बानीबिनहिं बिचार करिअ सुभ जानी
तुम्ह सब भाँति परम हितकारीअग्या सिर पर नाथ तुम्हारी॥2॥
माता, पिता, गुरु और स्वामी की बात को बिना ही विचारे शुभ समझकर करना (मानना) चाहिएफिर आप तो सब प्रकार से मेरे परम हितकारी हैंहे नाथ! आपकी आज्ञा मेरे सिर पर है
આ પંક્તિ સમજ બહાર છે. વિના વિચાર્યે માનવું કેટલું યોગ્ય છે? આ વિચારની હત્યા છે. માતા, પિતા, સમર્થ, ગુરૂ જ્યારે પહોંચેલા હોય ત્યારે તેમના સુધી પહોંચતા સુધી આપણે વિચાર હિન થઈ જઈશું. અહીં જતાં સુધી વિચાર જ બંધ થઈ જશે.
વિવેક એક્ને બે માં અલગ કરે, હંસ વિવેક રીતે ક્ષિર પાણીને અલગ કરે છે.
જ્ઞાન બે ને એક કરે. દ્વૈતને અદ્વૈત કરે છે.
दरनि  धामु  धनु  पुर  परिवारू।  सरगु  नरकु  जहँ  लगि  ब्यवहारू
देखिअ  सुनिअ  गुनिअ  मन  माहीं।  मोह  मूल  परमारथु  नाहीं4॥
धरतीघरधननगरपरिवारस्वर्ग  और  नरक  आदि  जहाँ  तक  व्यवहार  हैंजो  देखनेसुनने  और  मन  के  अंदर  विचारने  में  आते  हैंइन  सबका  मूल  मोह  (अज्ञानही  है।  परमार्थतः  ये  नहीं  हैं॥4॥
राम चरित मानसमें देखाना, सुनना और उसके बाद मनन करना ऐसा क्रम है ।
वेदान्तमें श्रवण, मनन, निजाध्यास ऐसा क्राम है।

वाणी गुणानु कथने श्रवणौ कथायां, हस्तौ कर्मसु मनस्तव पादयोर्नः
स्मृत्यां शिरस्तव निवास जगत प्रणामे , दृष्टिः सतां दर्शनेऽस्तु भवत्तनूनाम् ||
(श्री मद्भागवत पुराण 10/10/38 )
भगवन! मेरी वाणी आपके गुण कीर्तन में लगी रहेमेरे कान आपकी लीला कथा सुननें में संलग्न रहेंमेरे हाथ आपकी सेवा के कार्य में और मन आपके चरणों के चिंतन में तत्पर रहेमेरा मस्तक आपके निवासभूत जगत को नमस्कार करने के लिए झुका रहे, और मेरी आंखें आपके स्वरुपभूत संतजनों के दर्शन में निरत रहें
आनंद भैरावके ३ सूत्र है।
ત્રણ દોષ જે કામ, ક્રોધ, લોભ છે તે ભેરવ છે.
કામ આનંદ ભેરવ છે, લોભ થોડા સૌમ્ય ભેરવ છે, ક્રોધ ઊગ્ર ભેરવ છે.
અકારણ ક્રોધ આવે ત્યારે ભેરવનો જન્મ થયો છે એવું માનો.
કામ, ક્રોધ અને લોભ કાયમ ન રહે, અમુક સમયે નાશ પામે.

સોમવાર, ૦૪/૧૧/૨૦૧૯

આનંદ ભેરવના ૫ લક્ષણ નીચે પ્રમાણે છે.

૧       શીલ – શીલ શિવજીનો ભેરવ છે. એકાન્ત, મૌન, એકલા રહી પરમની યાદમાં રડી લેવું, પરમ તત્વનો આશ્રય,  એ બધાં આધ્યાત્મિક શીલ છે. પ્રેમ માર્ગીનું રડવું પણ રાગમાં હોય છે.


આભના થાંભલા રોજ ઉભા રહે
વાયુનો વીંઝણો રોજ હાલે,
ઉદય અને અસ્તના દોરડા ઉપરે
નટ બની રોજ રવિરાજ મ્હાલે,
ભાગતી ભાગતી, પડી જતી પડી જતી,
રાત નવ સૂર્યને હાથ આવે,
કર્મવાદી  બધા  કર્મ  કરતા  રહે
એમને  ઉાંઘવું  કેમ  ફાવે ?
નીર સાગર તણાં સ્થિર રેતા નથી
ધીર ગંભીર દિન રાત જાગે,
સામટી સરિતા પાણી પાતી રહે
તોય નવ આપનો  ગુણ ત્યાગે
ઓટમાં કદીયે આંસુ નથી પડતો
ભરતીમાં નથી છલકાઇ જાતો
જગતને કર્મના પાઠ સમજાવતો
ભરતીને ઓટમાં લહેર કરતો
દેવ વસુદેવ ને દેવકી કેદમાં
કૌરવો સતી તણાં ચીર ઝોંટે,
ધર્મને  કર્મ બે સાથ હાકલ કરે
શામળો સેજમાં કેમ લોટે ?
લાલ ચક્રો ફરે  ઘોર પરદેશના
દુઃખનો અગન-રસ વહે જ્યાંથી
ભારતી આરતી નાદ ઉચ્ચારતી
ગાંધીને હોય આરામ ક્યાંથી ?

મંગળવાર, ૦૫/૧૧/૨૦૧૯

આનંદ મૂર્તિ ભેરવના લક્ષણ, આનંદ મૂર્તિ શિવના પાંચ ભેરવ છે.
૧       શીલ
રામ શીલવાન છે જ્યારે રાવણ બળવાન છે. રાવણમાં શીલનો અભાવ છે પણ શીલવાનનો આદર કરે છે.
હનુમાન બળવાન છે તેમજ શીલવાન પણ છે એવું રાવણ અંગદને કહે છે.
૨       બળ
         શરીર બળનું મહત્વ છે, સ્વસ્થ શરીર હોય તો જ ભજન થઈ શકે.
         માણસનું મનોબળ મજબુત હોવું જોઈએ. આ મજબુત મનોબળ શિવનો ભેરવ છે.
         આત્મ બળ
         આત્મ તત્વ ક્યારેય બિમાર ન પડે.
        
         ભજન બળ

યાદ ઘટના આધારીત હોય, ખંડિત થાય જ્યારે સ્મરણ – સ્મૃતિ તેલધારાવત અખંડ હોય.

બુદ્ધ પુરૂષ પાસે ભજન બળ હોવાના લીધે તેમને શરીરમાં જો કોઈ રોગ હોય તો તેનું કષ્ટ તેમને નથી લાગતું.

૩       સ્થળ ભેરવ
શિવ જ્યાં નિવાસ કરે તે સ્થળ ભેરવ છે. શિવ જ્યાં નિવાસ કરે ત્યાં વિચાર શૂન્યતા હોય. કૈલાશ જે નિરવિચારતાનું પ્રતીક છે. કૈલાશનું આખરી ટોચ નિર્વિચારનું સ્થલ છે.

૪       જલ ભેરવ
         ગુરૂના ઘરના ગોળાનું પાણી પીવું તે પણ ભજન છે.
૫       કલા
         પ્રત્યેક કલા શિવ ભેરવ છે. બધી કલા મહાદેવની દેણ છે.
         કલાકારની રક્ષા તેની કલા કરે છે. કલા સ્વયં ભેરવ છે.


જટા એ વિખરાયેલ વિચારો છે.
તેથી વૈરાગી અને માતૃ શરીર વાળને બાંધેલા રાખે છે.
૦૬/૧૧/૨૦૧૯
માનસ – રામ ચરિત માનસ સ્વયં ભેરવ છે. રામ ચરિત માનસમાં પરમ હંસ આવે છે.
માન સરોવર જલ રુપ ભેરવ છે, રસ રુપ ભેરવ છે. માન સરોવરમાં હંસ આવે છે.

જે નામ રુપથી ઉપર ઊઠે તે જ બ્રહ્ન તત્વને પામી શકે.
પણ સામાન્ય માણસ માટે નામ રુપ જ એક રસ્તો છે.
ઝેરને આપણે જોયું છે પણ અમૃત વિશે ફક્ત સાંભળ્યું છે.
માનસનો એક અર્થ હ્નદય થાય છે, આમ હ્નદય પણ ભેરવ છે.
હ્નદય રુપી ભેરવનાં ત્રણ લક્ષણ – પવિત્રતા, પક્ષપાત રાહિત સ્વભાવ, પ્રસન્નતા છે.
હ્નદયનું પણ એક હ્નદય છે જ્યાં રામ નિવાસ કરે છે.
ઈન્દ્રીયો અને તેના વિષયનો સંગમ સુખ દુઃખ છે. કાનનો વિષય શ્રવણ છે, જે આપણું સારુ સાંભળે તો સુખ મળે, ખરાબ સાંભળે તો દુઃખ થાય. જીભનો વિષય સ્વાદ છે.
અભાવ, પ્રભાવ અને સ્વભાવથી પીડા થાય છે.
૦૭/૧૧/૨૦૧૯
સાધુ એ એક વિચારનું નામ છે, કોઈ આકાર જ નહીં.
સાધુ એ વૈરાગ્યનું નામ છે. સાધુ એટલે વૈરાગ્ય.
સાધુ સિદ્ધ ન કરે શુદ્ધ કરે.
तेहिं  पुर  बसत  भरत  बिनु  रागा।  चंचरीक  जिमि  चंपक  बागा
रमा  बिलासु  राम  अनुरागी।  तजत  बमन  जिमि  जन  बड़भागी॥4॥
उसी  अयोध्यापुरी  में  भरतजी  अनासक्त  होकर  इस  प्रकार  निवास  कर  रहे  हैंजैसे  चम्पा  के  बाग  में  भौंरा।  श्री  रामचन्द्रजी  के  प्रेमी  बड़भागी  पुरुष  लक्ष्मी  के  विलास  (भोगैश्वर्यको  वमन  की  भाँति  त्याग  देते  हैं  (फिर  उसकी  ओर  ताकते  भी  नहीं)॥4॥
સાધુ એટલે ફરતો ફરતો વિવેક.
સાધુ એટલે વિશ્વ માંગલ્યનો વિચાર.
સાધુ એટલે વિનોદ.
સાધુ બધાને પોતાના બનાવી લે.
સાધુ નાના બાળક જેવા હોય.
સાધુ એટલે વિશ્વાસ, સાધુનું વચન પ્રમાણ બની જાય છે.
बेद  बचन  मुनि  मन  अगम  ते  प्रभु  करुना  ऐन
बचन  किरातन्ह  के  सुनत  जिमि  पितु  बालक  बैन॥136॥
जो  वेदों  के  वचन  और  मुनियों  के  मन  को  भी  अगम  हैंवे  करुणा  के  धाम  प्रभु  श्री  रामचन्द्रजी  भीलों  के  वचन  इस  तरह  सुन  रहे  हैंजैसे  पिता  बालकों  के  वचन  सुनता  है॥136॥
સાધુ વિલાસ છે, અંતરંગ વિલાસમાં, ચૈતસિક વિલાસમાં મગ્ન રહે છે.

બસ એટલી સમજ તૂ પરવર દિગાર દે...
સુખ જ્યારે જ્યાંથી
મળે ત્યાં બધાંના વિચાર દે...!


याते रुद्र शिवा तनूर घोरा पाप काशिनी
तयानस्-तनुवा शन्तमया गिरिशन्ता-भिचाकशीहि
हे प्रभु! वेदों को प्रकाशित कर तू सभी प्राणियों पर कृपा की वर्षा करता है, अपने शान्त और आनन्दमय रूप द्वारा हम सब को प्रसन्न रखने का अनुग्रह करता है जिससे भय और पाप दोनों नष्ट हो जाते हैं


करेहु सदा संकर पद पूजानारिधरमु पति देउ दूजा
बचन कहत भरे लोचन बारीबहुरि लाइ उर लीन्हि कुमारी॥2॥
हे पार्वती! तू सदाशिवजी के चरणों की पूजा करना, नारियों का यही धर्म हैउनके लिए पति ही देवता है और कोई देवता नहीं हैइस प्रकार की बातें कहते-कहते उनकी आँखों में आँसू भर आए और उन्होंने कन्या को छाती से चिपटा लिया॥2॥

जगत मातु पितु संभु भवानीतेहिं सिंगारु कहउँ बखानी

कालिदासको कुष्ट रोग हुआ, लेकिन तुलसीदासको ईष्ट रोग हुआ ।

सती और सुग्रीव दोंनोको संदेह होता है ।

ગુરૂ મુખેથી નીકળેલો મંત્ર મહા મંત્ર – બીજ મંત્રા – રાજ મંત્ર બની જાય છે.

महामंत्र जोइ जपत महेसू कासीं मुकुति हेतु उपदेसू
महिमा जासु जान गनराऊप्रथम पूजिअत नाम प्रभाऊ॥2॥
जो महामंत्र है, जिसे महेश्वर श्री शिवजी जपते हैं और उनके द्वारा जिसका उपदेश काशी में मुक्ति का कारण है तथा जिसकी महिमा को गणेशजी जानते हैं, जो इस 'राम' नाम के प्रभाव से ही सबसे पहले पूजे जाते हैं॥2॥


चरन  राम  तीरथ  चलि  जाहीं।  राम  बसहु  तिन्ह  के  मन  माहीं
मंत्रराजु  नित  जपहिं  तुम्हारा  पूजहिं  तुम्हहि  सहित  परिवारा॥3॥
तथा  जिनके  चरण  श्री  रामचन्द्रजी  (आपके  तीर्थों  में  चलकर  जाते  हैंहे  रामजीआप  उनके  मन  में  निवास  कीजिए।  जो  नित्य  आपके  (राम  नाम  रूपमंत्रराज  को  जपते  हैं  और  परिवार  (परिकरसहित  आपकी  पूजा  करते  हैं॥3॥

तरपन  होम  करहिं  बिधि  नाना।  बिप्र  जेवाँइ  देहिं  बहु  दाना
तुम्ह  तें  अधिक  गुरहि  जियँ  जानी।  सकल  भायँ  सेवहिं  सनमानी॥4॥
जो  अनेक  प्रकार  से  तर्पण  और  हवन  करते  हैं  तथा  ब्राह्मणों  को  भोजन  कराकर  बहुत  दान  देते  हैं  तथा  जो  गुरु  को  हृदय  में  आपसे  भी  अधिक  (बड़ाजानकर  सर्वभाव  से  सम्मान  करके  उनकी  सेवा  करते  हैं,॥4॥


શુક્રવાર, ૦૮/૧૧/૨૦૧૯

बुध बिश्राम सकल जन रंजनिरामकथा कलि कलुष बिभंजनि
रामकथा कलि पंनग भरनीपुनि बिबेक पावक कहुँ अरनी॥3॥
रामकथा पण्डितों को विश्राम देने वाली, सब मनुष्यों को प्रसन्न करने वाली और कलियुग के पापों का नाश करने वाली हैरामकथा कलियुग रूपी साँप के लिए मोरनी है और विवेक रूपी अग्नि के प्रकट करने के लिए अरणि (मंथन की जाने वाली लकड़ी) है, (अर्थात इस कथा से ज्ञान की प्राप्ति होती है)॥3॥

રામ વિના આરામ શક્ય જ નથી.
રામ ચરિત માનસનો વિસ્તાર બહું છે અને ઊંડાઈ પણ બહું છે. તેથી તે બુદ્ધિમાનને વિશ્રામ આપે છે અને સકલ જન માટે રંજન – લોક રંજન પણ આપે છે.
રામ કથા આંખ ખોલે છે અને બંધ પણ કરે છે.
ઘણી જગાએ વિસ્તાર હોય પણ ઊંડાઈ ન પણ હોય તેમજ ઘણી જગાએ વિસ્તાર હોય પણ ઊંડાઈ ન પણ હોય.
नमामि भक्त वत्सलंकृपालु शील कोमलं
भजामि ते पदांबुजंअकामिनां स्वधामदं॥1॥
हे भक्त वत्सल! हे कृपालु! हे कोमल स्वभाव वाले! मैं आपको नमस्कार करता हूँनिष्काम पुरुषों को अपना परमधाम देने वाले आपके चरण कमलों को मैं भजता हूँ॥1॥
निकाम श्याम सुंदरंभवांबुनाथ मंदरं
प्रफुल्ल कंज लोचनंमदादि दोष मोचनं॥2॥
आप नितान्त सुंदर श्याम, संसार (आवागमन) रूपी समुद्र को मथने के लिए मंदराचल रूप, फूले हुए कमल के समान नेत्रों वाले और मद आदि दोषों से छुड़ाने वाले हैं॥2॥
प्रलंब बाहु विक्रमंप्रभोऽप्रमेय वैभवं
निषंग चाप सायकंधरं त्रिलोक नायकं॥3॥
हे प्रभो! आपकी लंबी भुजाओं का पराक्रम और आपका ऐश्वर्य अप्रमेय (बुद्धि के परे अथवा असीम) हैआप तरकस और धनुष-बाण धारण करने वाले तीनों लोकों के स्वामी,॥3॥
दिनेश वंश मंडनंमहेश चाप खंडनं
मुनींद्र संत रंजनंसुरारि वृंद भंजनं॥4॥
सूर्यवंश के भूषण, महादेवजी के धनुष को तोड़ने वाले, मुनिराजों और संतों को आनंद देने वाले तथा देवताओं के शत्रु असुरों के समूह का नाश करने वाले हैं॥4॥
मनोज वैरि वंदितंअजादि देव सेवितं
विशुद्ध बोध विग्रहंसमस्त दूषणापहं॥5॥
आप कामदेव के शत्रु महादेवजी के द्वारा वंदित, ब्रह्मा आदि देवताओं से सेवित, विशुद्ध ज्ञानमय विग्रह और समस्त दोषों को नष्ट करने वाले हैं॥5॥
नमामि इंदिरा पतिंसुखाकरं सतां गतिं
भजे सशक्ति सानुजंशची पति प्रियानुजं॥6॥
हे लक्ष्मीपते! हे सुखों की खान और सत्पुरुषों की एकमात्र गति! मैं आपको नमस्कार करता हूँ! हे शचीपति (इन्द्र) के प्रिय छोटे भाई (वामनजी)! स्वरूपा-शक्ति श्री सीताजी और छोटे भाई लक्ष्मणजी सहित आपको मैं भजता हूँ॥6॥
त्वदंघ्रि मूल ये नराःभजंति हीन मत्सराः
पतंति नो भवार्णवेवितर्क वीचि संकुले॥7॥
जो मनुष्य मत्सर (डाह) रहित होकर आपके चरण कमलों का सेवन करते हैं, वे तर्क-वितर्क (अनेक प्रकार के संदेह) रूपी तरंगों से पूर्ण संसार रूपी समुद्र में नहीं गिरते (आवागमन के चक्कर में नहीं पड़ते)॥7॥
विविक्त वासिनः सदाभजंति मुक्तये मुदा
निरस्य इंद्रियादिकंप्रयांतिते गतिं स्वकं॥8॥
जो एकान्तवासी पुरुष मुक्ति के लिए, इन्द्रियादि का निग्रह करके (उन्हें विषयों से हटाकर) प्रसन्नतापूर्वक आपको भजते हैं, वे स्वकीय गति को (अपने स्वरूप को) प्राप्त होते हैं॥8॥
तमेकमद्भुतं प्रभुंनिरीहमीश्वरं विभुं
जगद्गुरुं शाश्वतंतुरीयमेव केवलं॥9॥
उन (आप) को जो एक (अद्वितीय), अद्भुत (मायिक जगत से विलक्षण), प्रभु (सर्वसमर्थ), इच्छारहित, ईश्वर (सबके स्वामी), व्यापक, जगद्गुरु, सनातन (नित्य), तुरीय (तीनों गुणों से सर्वथा परे) और केवल (अपने स्वरूप में स्थित) हैं॥9॥
भजामि भाव वल्लभंकुयोगिनां सुदुर्लभं
स्वभक्त कल्प पादपंसमं सुसेव्यमन्वहं॥10॥
(तथा) जो भावप्रिय, कुयोगियों (विषयी पुरुषों) के लिए अत्यन्त दुर्लभ, अपने भक्तों के लिए कल्पवृक्ष (अर्थात्उनकी समस्त कामनाओं को पूर्ण करने वाले), सम (पक्षपातरहित) और सदा सुखपूर्वक सेवन करने योग्य हैं, मैं निरंतर भजता हूँ॥10॥

સફળતા જિંદગીની હસ્તરેખામાં નથી હોતી
ચણાયેલ ઈમારત એના નકશામાં નથી હોતી.
                           બરકત વિરાણી “બેફામ”

વેદમાં શંકરનું નામ રુદ્ર છે અને તંત્ર વિદ્યામાં શંકરનું નામ ભેરવ છે.

काल भैरव अष्टक

देवराजसेव्यमानपावनांघ्रिपङ्कजं व्यालयज्ञसूत्रमिन्दुशेखरं कृपाकरम्
नारदादियोगिवृन्दवन्दितं दिगंबरं काशिकापुराधिनाथकालभैरवं भजे

भानुकोटिभास्वरं भवाब्धितारकं परं नीलकण्ठमीप्सितार्थदायकं त्रिलोचनम्
कालकालमंबुजाक्षमक्षशूलमक्षरं काशिकापुराधिनाथकालभैरवं भजे

शूलटंकपाशदण्डपाणिमादिकारणं श्यामकायमादिदेवमक्षरं निरामयम्
भीमविक्रमं प्रभुं विचित्रताण्डवप्रियं काशिकापुराधिनाथकालभैरवं भजे

भुक्तिमुक्तिदायकं प्रशस्तचारुविग्रहं भक्तवत्सलं स्थितं समस्तलोकविग्रहम्
विनिक्वणन्मनोज्ञहेमकिङ्किणीलसत्कटिं काशिकापुराधिनाथकालभैरवं भजे

धर्मसेतुपालकं त्वधर्ममार्गनाशनं कर्मपाशमोचकं सुशर्मधायकं विभुम्
स्वर्णवर्णशेषपाशशोभितांगमण्डलं काशिकापुराधिनाथकालभैरवं भजे

रत्नपादुकाप्रभाभिरामपादयुग्मकं नित्यमद्वितीयमिष्टदैवतं निरंजनम्
मृत्युदर्पनाशनं करालदंष्ट्रमोक्षणं काशिकापुराधिनाथकालभैरवं भजे

अट्टहासभिन्नपद्मजाण्डकोशसंततिं दृष्टिपात्तनष्टपापजालमुग्रशासनम्
अष्टसिद्धिदायकं कपालमालिकाधरं काशिकापुराधिनाथकालभैरवं भजे

भूतसंघनायकं विशालकीर्तिदायकं काशिवासलोकपुण्यपापशोधकं विभुम्
नीतिमार्गकोविदं पुरातनं जगत्पतिं काशिकापुराधिनाथकालभैरवं भजे

फल श्रुति

कालभैरवाष्टकं पठंति ये मनोहरं ज्ञानमुक्तिसाधनं विचित्रपुण्यवर्धनम्
शोकमोहदैन्यलोभकोपतापनाशनं प्रयान्ति कालभैरवांघ्रिसन्निधिं नरा ध्रुवम्

इति कालभैरवाष्टकम् संपूर्णम्

શબ્દ બ્રહ્ન છે પણ તેજ શબ્દ જો ગુરૂ મુખેથી નીકળે તો તે શબ્દ પરબ્રહ્ન થઈ જાય છે.

શિવના દશ અવતાર નીચે પ્રમાણે છે. તત્વતઃ શિવ અજન્મા છે.

1. महाकाल- शिव के दस प्रमुख अवतारों में पहला अवतार महाकाल को माना जाता हैइस अवतार की शक्ति मां महाकाली मानी जाती हैंउज्जैन में महाकाल नाम से ज्योतिर्लिंग विख्यात है

2. तारा- शिव के रुद्रावतार में दूसरा अवतार तार (तारा) नाम से प्रसिद्ध हैइस अवतार की शक्ति तारादेवी मानी जाती हैं

3.बाल भुवनेश- देवों के देव महादेव का तीसरा रुद्रावतार है बाल भुवनेशइस अवतार की शक्ति को बाला भुवनेशी माना गया है

4. षोडश श्रीविद्येश- भगवान शंकर का चौथा अवतार है षोडश श्रीविद्येशइस अवतार की शक्ति को देवी षोडशी श्रीविद्या माना जाता है। ‘दस महा-विद्याओं में तीसरी महा-विद्या भगवती षोडशी है, अतः इन्हें तृतीया भी कहते हैं

5. भैरव- शिव के पांचवें रुद्रावतार सबसे प्रसिद्ध माने गए हैं जिन्हें भैरव कहा जाता हैइस अवतार की शक्ति भैरवी गिरिजा मानी जाती हैं

6. छिन्नमस्तक- छठा रुद्र अवतार छिन्नमस्तक नाम से प्रसिद्ध हैइस अवतार की शक्ति देवी छिन्नमस्ता मानी जाती हैंछिनमस्तिका मंदिर प्रख्यात तांत्रिक पीठ है

7. द्यूमवान- शिव के दस प्रमुख रुद्र अवतारों में सातवां अवतार द्यूमवान नाम से विख्यात हैइस अवतार की शक्ति को देवी धूमावती माना जाता हैं

8. बगलामुख- शिव का आठवां रुद्र अवतार बगलामुख नाम से जाना जाता हैइस अवतार की शक्ति को देवी बगलामुखी माना जाता है

9. मातंग- शिव के दस रुद्रावतारों में नौवां अवतार मातंग हैइस अवतार की शक्ति को देवी मातंगी माना जाता है

10. कमल- शिव के दस प्रमुख अवतारों में दसवां अवतार कमल नाम से विख्यात हैइस अवतार की शक्ति को देवी कमला माना जाता है


પતિ પોતાની પત્નીને પ્રેમ કરે, પત્ની પોતાના પતિને આદર આપે અને બંને કોઈ પરમ તત્વની પોત પોતાની સ્વતંત્રા પ્રમાણે નિષ્ઠા પૂર્વક ધ્યાન કરે તો રામ જેવા સંતાન પ્રાપ્ત થાય.

જે ગુરૂના દ્વાર જાય તેના ઘેર નિરાકાર આકાર લઈ અવતાર લે.

ખીરનો પ્રસાદ આરોગ્યા પછી દશરથની રાણીઓના ગર્ભમાં અવતારનું આરોપણ થાય છે. ચોખા કર્મનું પ્રતીક છે, દૂધ જ્ઞાનનું પ્રતીક છે અને ખાંડ ભક્તિનું પ્રતીક છે. આમ ચોખા, દૂધ અને ખાંડના મિશ્રણથી – કર્મ, જ્ઞાન અને ભક્તિના સમન્વયથી રામ પ્રગટ થાય.

પરમાત્માનું મુસ્કહારટ માયા છે.


શનિવાર

૦૯/૧૧/૨૦૧૯



होइहि सोइ जो राम रचि राखा। को करि तर्क बढ़ावै साखा॥
अस कहि लगे जपन हरिनामा। गईं सती जहँ प्रभु सुखधामा॥4

जो कुछ राम ने रच रखा है, वही होगा। तर्क करके कौन शाखा (विस्तार) बढ़ावे। (मन में) ऐसा कहकर शिवजी भगवान्श्री हरि का नाम जपने लगे और सतीजी वहाँ गईं, जहाँ सुख के धाम प्रभु श्री रामचंद्रजी थे॥4

ત્રિદોષના કારણે રોગ થાય છે.

દીન બે પ્રકારના હોય છે.

જેનામાં દીનતા હોય તે દીન છે.

જે સામે પ્રમાણ હોય, સત્ય હોય છતાંય તેને અણદેખ્યું કરે તે દયાને પાત્ર છે, દીન છે.

ભગવાન શિવના ૮ સ્વાભાવ નીચે પ્રમાણે છે.

૧ કરાલ – કરાલ સ્વભાવ મુક્તિ આપે.

૨ કોમળ – કોમળ સ્વભાવ ભક્તિ આપે.

૩ આસુતોષ

૪ અવઢળ દાની

૫ આશ્રિતને ભય મુક્ત કરવો

૬ રાત દિવસ રામ મંત્રનો જાપ કરવો

૭ પાત્ર કે કુપાત્ર જોયા વગર બધા ઉપર દયા કરવી




રવિવાર, ૧૦/૧૧/૨૦૧૯

જે વિધાથી વ્યક્તિ, પરિવાર, સમાજ, રાષ્ટ્ર, વિશ્વ આનંદની અનુભૂતિ કરે તે આનંદ ભેરવ છે. જ્યાં આનંદ પ્રગટ થાય તે આનંદ ભેરવની અનુભૂતિ છે.

ભેરવમાં ભે એટલે ભય અને રવ એટલે દૂર કરવું, જે ભયને દૂર કરે તે ભેરવ.

તેથી ભેરવથી ડરવાની જરૂર જ નથી.

જે આદિ ભૌતિક, આદિ દૈવિક, આધ્યાતિક એ ત્રણેય ભય તેમજ મૃત્યુના ભયને દૂર કરે છે તે ભેરવ છે.

जय राम रमारमनं समनंभवताप भयाकुल पाहिं जनं।।
अवधेस सुरेस रमेस बिभोसरनागत मागत पाहि प्रभो।।1।।

हे राम ! हे रमारणय (लक्ष्मीकान्त) ! हे जन्म-मरणके संतापका नाश करनेवाले! आपकी जय हो; आवागमनके भयसे व्याकुल इस सेवक की रक्षा कीजियेहे अवधिपति! हे देवताओं के स्वामी ! हे रमापति ! हे विभो ! मैं शरणागत आपसे यही माँगता हूँ कि हे प्रभो ! मेरी रक्षा कीजिये।।1।।

दससीस बिनासन बीस भुजाकृत दूरि महा महि भूरि रुजा।।
रजनीचर बृंद पतंग रहेसर पावक तेज प्रचंड दहे।।2।।

हे दस सिर और बीस भुजाओंवाले रावणका विनाश करके पृथ्वीके सब महान् रोगों (कष्टों) को दूर करने वाले श्रीरामजी ! राक्षस समूह रूपी जो पतंगे थे, वे सब आपको बाणरूपी अग्नि के प्रचण्ड तेजसे भस्म हो गये।।2।।

महि मंडल मंडन चारुतरंधृत सायक चाप निषंग बरं।।
मद मोह महा ममता रजनीतम पुंज दिवाकर तेज अनी।।3।।

आप पृथ्वी मण्डल के अत्यन्त आभूषण हैं; आप श्रेष्ठ बाण, धनुश और तरकस धारण किये हुए हैंमहान् मद मोह और ममतारूपी रात्रिके अन्धकार समूहके नाश करनेके लिये आप सूर्य तेजोमय किरणसमूह हैं।।3।।

मनजात किरात निपातकिएमृग लोक कुभोग सरेन हिए।।
हति नाथ अनाथनि पाहि हरेबिषया बन पावँर भूलि परे।।4।।

कामदेवरूपी भीलने मनुष्यरूपी हिरनों के हृदय में कुभोग रूपी बाँण मारकर उन्हें गिरा दिया हैहे नाथ ! हे [पाप-तापका हरण करनेवाले] हरे ! उसे मारकर विषयरूपी वनमें भूले पड़े हुए इन पामर अनाथ जीवोंकी रक्षा कीजिये।।4।।

बहुरोग बियोगन्हि लोग हएभवदंध्रि निरादर के फल ।।
भव सिंधु अगाध परे नर तेपद पंकज प्रेम जे करते।।5।।

लोग बहुत-से रोगों और वियोगों (दुःखों) से मारे हुए हैंये सब आपके चरणों के निरादर के फल हैंजो मनुष्य आपके चरणकमलोंमें प्रेम नहीं करते, वे अथाह भव सागर में पड़े रहते हैं।।5।।

अति दीन मलीन दुखी नितहींजिन्ह कें पद पंकज प्रीति नहीं।।
अवलंब भवंत कथा जिन्ह केंप्रिय संत अनंत सदा तिन्ह कें।।6।।

जिन्हें आपके चरणकमलोंमें प्रीति नहीं है, वे नित्य ही अत्यन्त दीन, मलीन (उदास) और दुखी रहते हैंऔर जिन्हें आपकी लीला कथा का आधार है, उनको संत और भगवान् सदा प्रिय लगने लगते हैं।।6।।

नहिं राग लोभ मान मदातिन्ह कें सम बैभव वा बिषदा।।
एहि ते तव सेवक होत मुदामुनि त्यागत जोग भरोस सदा।।7।।

उनमें राग (आसक्ति) है, लोभ; मन है, मदउनको सम्पत्ति (सुख) और विपत्ति (दुःख) समान हैइसीसे मुनि लोग योग (साधन) का भरोसा सदा के लिये त्याग देते है और प्रसन्नताके साथ आपके सेवक बन जाते हैं।।7।।

करि प्रेम निरंतर नेम लिएँपद पंकज सेवत सुद्ध हिएँ।।
सम मानि निरादर आदरहीसब संत सुखी बिचरंति मही।।8।।

वे प्रेम पूर्वक नियम लेकर निरन्तर शुद्ध हृदय से आपके चरणकमलोंकी सेवा करते रहते हैंऔर निरादर और आदरको समान मानकर वे सब संत सुखी होकर पृथ्वीपर विचरते हैं।।8।।

मुनि मानस पंकज भृंग भजेरघुबीर महा रनधीर अजे।।
तव नाम जपामि नमामि हरीभव रोग महागद मान अरी।।9।।

हे मुनियों के मनरूपी कमलके भ्रमर ! हे रघुबीर महान् रणधीर एवं अजेय श्रीरघुवीर ! मैं आपको भजता हूँ (आपकी शरण ग्रहण करता हूँ)। हे हरि ! आपका नाम जपता हूँ और आपको नमस्कार करता हूँआप जन्म-मरणरूपी रोग की महान औषध और अभिमान के शत्रु हैं।।9।।

गुन सील कृपा परमायतनंप्रनमामि निरंतर श्रीरमनं।।
रघुनंद निकंदय द्वंद्वधनंमहिपाल बिलोकय दीन जनं।।10।।

आप गुण, शील और कृपा के परम स्थान हैआप लक्ष्मीपति हैं, मैं आपको निरन्तर प्रणाम करता हूँहे रघुनन्दन ! [आप जन्म-मरण सुख-दुःख राग-द्वेषादि] द्वन्द्व समूहोंका नाश कीजियेहे पृथ्वीकी पालना करनेवाले राजन् ! इस दीन जनकी ओर भी दृष्टि डालिये।।10।।


જે મન, વચન, કર્મથી કથા કરે છે તેને કદી થાક નથી લાગતો.

रामहि सुमिरिअ गाइअ रामहिसंतत सुनिअ राम गुन ग्रामहि।।3।।


पाई केहिं गति पतित पावन राम भजि सुनु सठ मना
गनिका अजामिल ब्याध गीध गजादिखल तारे घना।।
आभीर जमन किरात खस स्वपचादि अति अघरूप जे
कहि नाम बारक तेपि पावन होहिं राम नमामि ते।।1।।

अरे मूर्ख मन ! सुन, पतितोंको भी पावन करनेवाले श्रीरामजीको भजकर किसने परमगति नहीं पायी ? गणिका, अजामिल, व्याध, गीध, गज आदि बहुत-से दुष्टों को उन्होंने तार दियाअभीर, यवन, किरात, खस, श्वरच (चाण्डाल) आदि जो अत्यन्त पापरूप ही हैं, वे भी केवल एक बार जिनका नाम लेकर पवित्र हो जाते हैं, उन श्रीरामजीको मैं नमस्कार करता हूँ।।1।।


सुंदर सुजान कृपा निधान अनाथ पर कर प्रीति जो
सो एक राम अकाम हित निर्बानप्रद सम आन को।।
जाकी कृपा लवलेस ते मतिमंद तुलसीदासहूँ
पायो परम बिश्रामु राम समान प्रभु नाहीं कहूँ।।3।।

[परम] सुन्दर, सुजान और कृपानिधान तथा जो अनाथों पर प्रेम करते हैं, ऐसे एक श्रीरामचन्द्रजी ही हैंइनके समान निष्काम (निःस्वार्थ) हित करनेवाला (सुह्रद्) और मोक्ष देनेवाला दूसरा कौन है ? जिनकी लेशमात्र कृपासे मन्दबुद्धि तुलसीदासने भी परम शान्ति प्राप्त कर ली, उन श्रीरामजीके समान प्रभु कहीं भी नहीं हैं।।3।।

दो.-मो सम दीन दीन हित तुम्ह समान रघुबीर।।
अस बिचारि रघुबंस मनि हरहु बिषम भव भीर।।130।।

हे श्रीरघुवीर ! मेरे समान कोई दीन नहीं है और आपके समान कोई दीनों का हित करनेवाला नहीं हैऐसा विचार कर हे रघुवंशमणि ! मेरे जन्म-मरणके भयानक दुःखकों हरण कर लीजिये ।।130()।।


कामिहि नारि पिआरि जिमि लोभिहि प्रिय जिमि दाम।।
तिमि रघुनाथ निरंतर प्रिय लागहु मोहि राम।।130।।

जैसे कामीको स्त्री प्रिय लगती है और लोभी को जैसे धन प्यारा लगता है, वैसे ही हे रघुनाथजी ! हे राम जी ! आप निरन्तर मुझे प्रिय लगिये।।130()।।

श्लोक-यत्पूर्वं प्रभुणा कृतं सुकविना श्रीशम्भुना दुर्गमं
श्रीमद्रामपदाब्जभक्तिमनिशं प्राप्त्यै तु रामायणम्
मत्वा तद्रघुनाथनामनिरतं स्वान्तस्तंमःशान्तये
भाषाबद्धमिदं चकार तुलसीदासस्तथा मानसम्।।1।।

श्रेष्ठ कवि भगवान् शंकरजीने पहले जिस दुर्गम मानस-रामायणकी, श्रीरामजीके चरणकमलोंके नित्य-निरन्तर [अनन्य] भक्ति प्राप्त होनेके लिये रचना की थी, उस मानस-रामायणको श्रीरघुनाथजीके नाममें निरत मानकर अपने अन्तः करणके अन्धकारको मिटानेके लिये तुलसीदासने इस मानसके रूपमें भाषाबद्ध किया।।1।।

पुण्यं पापहरं सदा शिवकरं विज्ञानभक्तिप्रदं
मायामोहमलापहं सुविमलं प्रेमाम्बुपुरं शुभम्
श्रीमद्रामचरित्रमानसमिदं भक्त्यावगाहन्ति ये
ते संसारपतंगघोरकिरणैर्दह्यन्ति नो मानवाः।।2।।


यह श्रीरामचरितमानस पुण्यरूप, पापों का हरण करने वाला, सदा कल्याणकारी, विज्ञान और भक्तिको देनेवाला, माया, मोह और मलका नाश करनेवाला, परम निर्मल प्रेमरूपी जलसे परिपूर्ण तथा मंगलमय हैजो मनुष्य भक्तिपूर्वक इस मानसरोवर में गोता लगाते हैं, वे संसाररूपी सूर्यकी अति प्रचण्ड किरणोंसे नहीं जलते।।2।।

         

No comments:

Post a Comment