માનસ ગુરૂ પૂર્ણિમા

રામ કથા

માનસ ગુરૂ પૂર્ણિમા

કાનપુર (ઉત્તર પ્રદેશ)

શનિવાર, તારીખ ૨૮/૦૭/૨૦૧૮ થી રવિવાર, તારીખ ૦૫/૦૮/૨૦૧૮

મુખ્ય ચોપાઈ


 बंदऊँ गुरु पद पदुम परागा। 

सुरुचि सुबास सरस अनुरागा॥



 गुरु पद रज मृदु मंजुल अंजन। 

नयन अमिअ दृग दोष बिभंजन॥


******

 बंदऊँ गुरु पद पदुम परागा। 

सुरुचि सुबास सरस अनुरागा॥

अमिअ मूरिमय चूरन चारू। 

समन सकल भव रुज परिवारू॥1॥

मैं गुरु महाराज के चरण कमलों की रज की वन्दना करता हूँ, जो सुरुचि (सुंदर स्वाद), सुगंध तथा अनुराग रूपी रस से पूर्ण है। वह अमर मूल (संजीवनी जड़ी) का सुंदर चूर्ण है, जो सम्पूर्ण भव रोगों के परिवार को नाश करने वाला है॥1॥

 गुरु पद रज मृदु मंजुल अंजन। 

नयन अमिअ दृग दोष बिभंजन॥

तेहिं करि बिमल बिबेक बिलोचन। 

बरनउँ राम चरित भव मोचन॥1॥

श्री गुरु महाराज के चरणों की रज कोमल और सुंदर नयनामृत अंजन है, जो नेत्रों के दोषों का नाश करने वाला है। उस अंजन से विवेक रूपी नेत्रों को निर्मल करके मैं संसाररूपी बंधन से छुड़ाने वाले श्री रामचरित्र का वर्णन करता हूँ॥1॥

सदगुर ग्यान बिराग जोग के। 

बिबुध बैद भव भीम रोग के॥

ज्ञान, वैराग्य और योग के लिए सद्गुरु हैं और संसार रूपी भयंकर रोग का नाश करने के लिए देवताओं के वैद्य (अश्विनीकुमार) के समान हैं।

तुम्ह त्रिभुवन गुर बेद बखाना। आन जीव पाँवर का जाना॥

वेदों ने आपको तीनों लोकों का गुरु कहा है। दूसरे पामर जीव इस रहस्य को क्या जानें! 

भरद्वाज मुनि बसहिं प्रयागा। तिन्हहि राम पद अति अनुरागा॥

तापस सम दम दया निधाना। परमारथ पथ परम सुजाना॥1॥

भरद्वाज मुनि प्रयाग में बसते हैं, उनका श्री रामजी के चरणों में अत्यंत प्रेम है। वे तपस्वी, निगृहीत चित्त, जितेन्द्रिय, दया के निधान और परमार्थ के मार्ग में बड़े ही चतुर हैं॥1॥

कालनेमि कलि कपट निधानू। नाम सुमति समरथ हनुमानू॥4॥

कपट की खान कलियुग रूपी कालनेमि के (मारने के) लिए राम नाम ही बुद्धिमान और समर्थ श्री हनुमान्‌जी हैं॥4॥ 

******

ગગન ગઢ રમવાને હાલો, નીરાસી પદમા સદા માલો...ટેક.

પડવે ભાળ પડી તારી,મધ્ય નીરખ્યા મોરારી વાલમ પર જાવું હુ વારી;

                                                                                                                    ગગન-૧

બીજે બોલે બહુનામી ઘટોઘટ વ્યાપી રહ્યા સ્વામી જુગતીથી તમે જોઈલો અંતરજામી;

                                                                                                                    ગગન-૨

ત્રિજે તુરાઈ વાજાં વાગે,સુરતા મારી સનસુખ રહી જાગે માહ સુને મોરલીયું વાગે;

                                                                                                                   ગગન-૩

ચોથે ચંદ્ર ભાણ વાળી જોવે કોઈ આપાપણાને ટાળી ત્રીવેણી ઉપર નુર લ્યો નીહાળી;

                                                                                                                  ગગન-૪

પાંચમ પવન થંભ ઠેરી, લાગી મુને પ્રેમ તણી લેરી સુરતા મારી શબ્દુંમા ઘેરી;

                                                                                                               ગગન-૫

છઠે જોવો સનમુખ દ્વારો ત્રીવેણી ઉપર નાયાનો આરો ત્યાં તો સદા વરસે અમર ધારો;

                                                                                                              ગગન-૬

સાતમે સમરણ જડયું સાચું આતો કોઈ વીરલા જાણે વાતું જડયું હવે આદુનું ખાતુ;

                                                                                                                     ગગન ગઢ-૭

આઠમે અકળ કળા એની વાતું હવે ક્યાં જઈ કરુ વ્રેહની રહું હું તો શબ્દ નીસીમાં ધેની;

                                                                                                                  ગગન ગઢ-૮

નુમે મારે નીરભે થયો નાતો છોડાવ્યો જમપુરીથી જાતો સતગુરુએ શબ્દ દીધો સાચો;

                                                                                                            ગગન ગઢ-૯

દશમે જડી દોર તણી ટેકી મધ્યમાં મળ્યા અલખ એકાએકી સુરતા મારી દંગ પામી દેખી;

                                                                                                               ગગન ગઢ-૧0

એકાદશી અવીધટ ધાટ એવો શબ્દ લઈને સુરતાને સેવો સદાય તમે સોહ પુરુષ સેવો; 

                                                                                                             ગગન ગઢ-૧૧

દવાદસી દૂર નથી વાલો સમજ વીના બારે ફરતો ઠાલો સુખમણ સાથે પી લ્યો અમર પ્યાલો ;

                                                                                                           ગગન ગઢ-૧૨

તેરસે વાળી ઉપર ઘારા જપુ નીજનામ તણી માળા પ્રાગટ્યા રવી ઉલટાયા અજવાળું 

                                                                                                        ગગન ગઢ-૧૩

ચૌદસે કહ્યુ ચીત કરે નહી મારુ થયું ઓચીંતુ અજવાળું સતગુરુએ તોડયું વજર તાળું;

                                                                                                     ગગન ગઢ-૧૪

પુનમે દેખી પુરણ પદ પામી મળ્યા જયારે ફુલગરજી સ્વામી રહે છે સવો ચરણમાં શીસ નામી; 

                                                                                                                  ગગન ગઢ-૧૫ —

૯

રવિવાર, ૦૫/૦૮/૨૦૧૮

પ્રેમ મહોબતમાં અપેક્ષા, ઉપેક્ષા, પરીક્ષા કે તિતિક્ષા નથી હોતી, ફક્ત પ્રતિક્ષા જ હોય છે.

ગંગા એ નદી નથી પણ ભારતીયોની પવિત્ર પ્રવાહી પરંપરા છે.

અંગદ રાવણની સભામાં કહે છે કે, “धन्वी कामु नदी पुनि गंगा॥“

राम मनुज कस रे सठ बंगा। धन्वी कामु नदी पुनि गंगा॥

पसु सुरधेनु कल्पतरु रूखा। अन्न दान अरु रस पीयूषा॥3॥

क्यों रे मूर्ख उद्दण्ड! श्री रामचंद्रजी मनुष्य हैं? कामदेव भी क्या धनुर्धारी है? और गंगाजी क्या नदी हैं? कामधेनु क्या पशु है? और कल्पवृक्ष क्या पेड़ है? अन्न भी क्या दान है? और अमृत क्या रस है?॥3॥

ગુરૂ ગૃહનો મહિમા બહું છે.

ગુરૂ ગૃહની સ્મૃતિ એ આપણો કાયમનો વનવાસ છે.

ગુરૂ ગૃહ નગરની વચ્ચે ભડમાં હોય તો પણ તે વનવાસ જ છે.

ગુરૂ ગૃહની સ્મૃતિ રહેવાથી આપણને પાંચ પ્રકારની શિક્ષા મળે છે, પાંચ પ્રકારની દીક્ષા મળે છે અને પાંચ પ્રકારની ભીક્ષા મળે છે.

जाकी सहज स्वास श्रुति चारी। सो हरि पढ़ यह कौतुक भारी॥

बिद्या बिनय निपुन गुन सीला। खेलहिंखेल सकल नृपलीला॥3॥

चारों वेद जिनके स्वाभाविक श्वास हैं, वे भगवान पढ़ें, यह बड़ा कौतुक (अचरज) है। चारों भाई विद्या, विनय, गुण और शील में (बड़े) निपुण हैं और सब राजाओं की लीलाओं के ही खेल खेलते हैं॥3॥

૧ વિદ્યા

ગુરૂ ગૃહની સ્મૃતિથી આપણને વિદ્યા પ્રાપ્ત થાય છે.

હનુમાન ચાલીસામાં પણ ગવાયું છે કે ….

બલ, બુધ્ધિ, વિદ્યા દેહું મોહિ, હરહુ કલેસ બિકાર ||

૨ વિનય

ગુરૂ ગૃહની સ્મૃતિથી વિદ્યાની સાથે સાથે વિનય પણ મળે.

૩ નિપૂણતા

ગુરૂ ગૃહની સ્મૃતિથી આપણે જે પણ કર્મ – કાર્ય કરીએ તે કરવાની નિપૂણતા મળે.

ભગવદ્‌ ગીતા પણ કહે છે કે,

बुद्धियुक्तो जहातीह उभे सुकृतदुष्कृते।

तस्माद्योगाय युज्यस्व योगः कर्मसु कौशलम्।।2.50।।

૪ ગુણ

ગુરૂ ગૃહની સ્મૃતિથી આપણને દૈવી ગુણોની પ્રાપ્તિ થાય.

૫ શીલ મળે

આપને શીલવાન બનીએ.

દીક્ષા

૧ શબ્દ દીક્ષા

ગુરૂ શબ્દ દીક્ષા આપે.

ગુરૂ શબ્દ આપે.

ગુરૂ અને આશ્રિત વચ્ચે તન અને મનનો જ સંબંધ છે, તેમાં વચ્ચે ધનને કોઈ સ્થાન નથી.

આશ્રિત ગુરૂના તનનું – શરીરનું ધ્યાન રાખે અને ગુરૂ આશ્રિતના મનનું ધ્યાન રાખે.

અર્થમાં ૧૫ પ્રકારના અનર્થ સમાયેલાં છે. તેથી આધ્યાત્મમાં અર્થને બહું મહત્વ નથિ અપાયું.

ધન ગુરૂ દેવા મારા ધન ગુરુ દાતા.

ગુરુજી એ શબ્દ સુણાવ્યો રે

ગુરૂ પાંચ પ્રકારની દીક્ષા આપે છે.

૧ શબ્દ દીક્ષા

૨ સ્પર્શ દીક્ષા

ગુરૂ આશ્રિતના મહત્વના ચક્ર ઉપર સ્પર્શ કરે છે. આવો સ્પર્શ થતાં જ આશ્રિતની ચેતના રૂપાંતરીત થાય છે.

ગુરૂને સ્પર્શ કરવા કરતાં ગુરૂ તેની મેળે આપણને સ્પર્શ કરે તેની પ્રતિક્ષા કરો.

આવી પ્રતિક્ષા કરતાં કરતાં જ્યારે સમય આવશે ત્યારે ગુરૂ આપણને સ્પર્શ કરવા માટે તલપાપડ હશે.

૩  રૂપ દીક્ષા

ગુરૂ આપણને આપણા સ્વરૂપનું ઓળખ કરાવે, આપણું સ્વરૂપ શું છે તે બતાવે.

૪ રસ દીક્ષા – રસમય બનાવે.

૫ ગંધ દીક્ષા

ગુરૂ પાસેથી પામ્ચ પ્રકારની ભીક્ષા મળે.

૧ અશ્રુ ભીક્ષા

આપણી આંખમાં આંસુ આવે તેવી ભીક્ષા ગુરૂ પાસેથી મળે.

આશ્રિતની આંખોને ગુરૂ ભીની રાખે, આંખોને રૂખી સુકી ન થવા દે.

રાતનું અંધારું આવે તેના પહેલાં ગિલનો દીવો પ્રગટાવી દે તે ગુરૂ છે. અંધારું થતાં પહેલાં ચીરાગ જલાવી દે તે ગુરૂ છે.

૨ અભેદ દીક્ષા

ગુરૂ આપણા બધા ભેદ નષ્ટ કરી દે. વર્ણ ભેદ, જાતિ ભેદે, ઊંચ નીચના ભેદ નષ્ટ કરી દે તે ગુરુ.

૩ અનુભવ દીક્ષા

ગુરૂ પાસેથી નીકળતાં એક નવો જ અનુભવ થાય.

૪ અમન દીક્ષા

ગાઢ શાંતિની દીક્ષા ગુરૂ પાસેથી મળે, ગાઢ શાંતિ પ્રાપ્ત થાય.

૫ અમલ દીક્ષા

ગુરૂએ આપેલ શિક્ષાનો અમલ કરવાનો અભિયાન કરવાની દીક્ષા ગુરૂ પાસેથી મળે.

ગુરૂ ગૃહ એ તપસ્વી સ્થાન છે, તપસ્થલી છે.

 पूरब दिसा बिलोकि प्रभु देखा उदित मयंक।

कहत सबहि देखहु ससिहि मृगपति सरिस असंक॥11 ख॥

पूर्व दिशा की ओर देखकर प्रभु श्री रामजी ने चंद्रमा को उदय हुआ देखा। तब वे सबसे कहने लगे- चंद्रमा को तो देखो। कैसा सिंह के समान निडर है!॥11 (ख)॥

 पूरब दिसि गिरिगुहा निवासी। परम प्रताप तेज बल रासी॥

मत्त नाग तम कुंभ बिदारी। ससि केसरी गगन बन चारी॥1॥

पूर्व दिशा रूपी पर्वत की गुफा में रहने वाला, अत्यंत प्रताप, तेज और बल की राशि यह चंद्रमा रूपी सिंह अंधकार रूपी मतवाले हाथी के मस्तक को विदीर्ण करके आकाश रूपी वन में निर्भय विचर रहा है॥1॥

बिथुरे नभ मुकुताहल तारा। निसि सुंदरी केर सिंगारा॥

कह प्रभु ससि महुँ मेचकताई। कहहु काह निज निज मति भाई॥2॥

आकाश में बिखरे हुए तारे मोतियों के समान हैं, जो रात्रि रूपी सुंदर स्त्री के श्रृंगार हैं। प्रभु ने कहा- भाइयो! चंद्रमा में जो कालापन है, वह क्या है? अपनी-अपनी बुद्धि के अनुसार कहो॥2॥

बिथुरे नभ मुकुताहल तारा। निसि सुंदरी केर सिंगारा॥

कह प्रभु ससि महुँ मेचकताई। कहहु काह निज निज मति भाई॥2॥

आकाश में बिखरे हुए तारे मोतियों के समान हैं, जो रात्रि रूपी सुंदर स्त्री के श्रृंगार हैं। प्रभु ने कहा- भाइयो! चंद्रमा में जो कालापन है, वह क्या है? अपनी-अपनी बुद्धि के अनुसार कहो॥2॥

 कह सुग्रीव सुनहु रघुराई। ससि महुँ प्रगट भूमि कै झाँई॥

मारेउ राहु ससिहि कह कोई। उर महँ परी स्यामता सोई॥3॥

सुग्रीव ने कहा- हे रघुनाथजी! सुनिए! चंद्रमा में पृथ्वी की छाया दिखाई दे रही है। किसी ने कहा- चंद्रमा को राहु ने मारा था। वही (चोट का) काला दाग हृदय पर पड़ा हुआ है॥3॥

कोउ कह जब बिधि रति मुख कीन्हा। सार भाग ससि कर हरि लीन्हा॥

छिद्र सो प्रगट इंदु उर माहीं। तेहि मग देखिअ नभ परिछाहीं॥4॥

 कोई कहता है- जब ब्रह्मा ने (कामदेव की स्त्री) रति का मुख बनाया, तब उसने चंद्रमा का सार भाग निकाल लिया (जिससे रति का मुख तो परम सुंदर बन गया, परन्तु चंद्रमा के हृदय में छेद हो गया)। वही छेद चंद्रमा के हृदय में वर्तमान है, जिसकी राह से आकाश की काली छाया उसमें दिखाई पड़ती है॥4॥

 प्रभु कह गरल बंधु ससि केरा। अति प्रिय निज उर दीन्ह बसेरा॥

बिष संजुत कर निकर पसारी। जारत बिरहवंत नर नारी॥5॥

प्रभु श्री रामजी ने कहा- विष चंद्रमा का बहुत प्यारा भाई है, इसी से उसने विष को अपने हृदय में स्थान दे रखा है। विषयुक्त अपने किरण समूह को फैलाकर वह वियोगी नर-नारियों को जलाता रहता है॥5॥

 कह हनुमंत सुनहु प्रभु ससि तुम्हार प्रिय दास।

तव मूरति बिधु उर बसति सोइ स्यामता अभास॥12 क॥

हनुमान्‌जी ने कहा- हे प्रभो! सुनिए, चंद्रमा आपका प्रिय दास है। आपकी सुंदर श्याम मूर्ति चंद्रमा के हृदय में बसती है, वही श्यामता की झलक चंद्रमा में है॥12 (क)॥

નાસ્તિ તત્વં ગુરોઃ પરમ્‌

જય ગુરુ દેવ

આજના ગુરુ પૂર્ણિમાના પવિત્ર દિવસે મારા ગુરુજી પૂજ્ય બ્રહ્માનંદપુરીજી મહારાજના ચરણોમાં સત્‌ સત્‌ વંદન

Today, it is Full Moon Day (પુનમ) in the month of Ashadh – (શુક્રવાર, અષાડ સુદ ૧૫, સંવત ૨૦૭૪, તારીખ ૨૭ જુલાઈ ૨૦૧૮), well-known as Guru Purnima (गुरु पूर्णिमा, ગુરુ પૂર્ણિમા, વ્યાસ પૂર્ણિમા, व्यास पूर्णिमा), the day reserved for Guru Puja or Guru Worship and a sacred Indian festival dedicated to spiritual guides enlightening disciples by their deep knowledge and wisdom as well as academic teachers, traditionally celebrated by Hindus, Jains and Buddhists to pay their respects to their Gurus/masters/teachers and express their gratitude.

શંકરમ્‌ શંકરાચાર્યમ્‌ કેશવમ્‌ બાદરાયણમ્‌

સૂત્રભાષ્યકૃતૌ વંદે ભગવન્તૌ પુનઃ પુનઃ

"શ્રી પુષ્પદન્તવિરચિત શ્રી શિવમહિમ્નઃ સ્તોત્રમ્‌" અંતર્ગત પુષ્પદંત વર્ણવે છે કે ....... 

મહેશાન્નાપરો દેવો મહિમ્નો નાપરા સ્તુતિઃ ।

અઘોરાન્નાપરો મંત્રો નાસ્તિ તત્ત્વં ગુરોઃ પરમ્‌  ॥

યોગાચાર્ય સ્વામી શ્રી કૃપાલ્વાનન્દજી સમશ્લોકી ભાષાંતર કરીને કહે છે કે ......

શંભુથી શ્રેષ્ઠ ના દેવ, મહિમ્નથી ન કો સ્તુતિ,

અઘોર મંત્રથીયે ના, ગુરુથી શ્રેષ્ઠ કો નથી.

આજના ગુરૂ પૂર્ણિમાના પવિત્ર અવસરે "દિવ્ય ભાસ્કર" દૈનિક તેના પ્રથમ પાને નીચે પ્રમાણે પ્રકાશિત  કરે છે.

• જીવનમાં ગુરુનું સ્થાન સર્વોચ્ચ છે. ઈશ્વરથી પણ ઊંચું, કારણ કે તે જ આપણને જીવન જીવવાની ગુરુચાવી શીખવાડે છે. ગુરુઓના સન્માનમાં 'દિવ્ય ભાસ્કર' પણ આજે આ સંદેશ સૌથી ઉપર રાખી રહ્યું છે. પોતાના નામથી પણ ઉપર. બધા ગુરોને નમન ...

સુવિચાર

• ગુરુ એટલે જે આપણને અંધકારમાંથી પ્રકાશ તરફ જવાનો માર્ગ બતાવે. સામાન્ય ગુરુ બતાવે છે, સારા ગુરુ સમજાવે છે, સર્વશ્રેષ્ઠ ગુરુ પ્રેરિત કરે છે.

તુલસીદાસજી રામ ચરિત માનસમાં વર્ણવે  છે કે .....

भवानीशंकरौ वन्दे श्रद्धाविश्वासरूपिणौ।

याभ्यां विना न पश्यन्ति सिद्धाः स्वान्तःस्थमीश्वरम्‌॥2॥

श्रद्धा और विश्वास के स्वरूप श्री पार्वतीजी और श्री शंकरजी की मैं वंदना करता हूँ, जिनके बिना सिद्धजन अपने अन्तःकरण में स्थित ईश्वर को नहीं देख सकते॥2॥

 वन्दे बोधमयं नित्यं गुरुं शंकररूपिणम्‌।

यमाश्रितो हि वक्रोऽपि चन्द्रः सर्वत्र वन्द्यते॥3॥

ज्ञानमय, नित्य, शंकर रूपी गुरु की मैं वन्दना करता हूँ, जिनके आश्रित होने से ही टेढ़ा चन्द्रमा भी सर्वत्र वन्दित होता है॥3॥

तुम्ह त्रिभुवन गुर बेद बखाना। आन जीव पाँवर का जाना॥

प्रस्न उमा कै सहज सुहाई। छल बिहीन सुनि सिव मन भाई॥3॥

वेदों ने आपको तीनों लोकों का गुरु कहा है। दूसरे पामर जीव इस रहस्य को क्या जानें! पार्वतीजी के सहज सुंदर और छलरहित (सरल) प्रश्न सुनकर शिवजी के मन को बहुत अच्छे लगे॥3॥

गुरु वंदना

बंदउँ गुरु पद कंज कृपा सिंधु नररूप हरि।

महामोह तम पुंज जासु बचन रबि कर निकर॥

मैं उन गुरु महाराज के चरणकमल की वंदना करता हूँ, जो कृपा के समुद्र और नर रूप में श्री हरि ही हैं और जिनके वचन महामोह रूपी घने अन्धकार का नाश करने के लिए सूर्य किरणों के समूह हैं॥

चौपाई :

 बंदऊँ गुरु पद पदुम परागा। सुरुचि सुबास सरस अनुरागा॥

अमिअ मूरिमय चूरन चारू। समन सकल भव रुज परिवारू॥

मैं गुरु महाराज के चरण कमलों की रज की वन्दना करता हूँ, जो सुरुचि  सुंदर स्वाद, सुगंध तथा अनुराग रूपी रस से पूर्ण है। वह अमर मूल संजीवनी जड़ी का सुंदर चूर्ण है, जो सम्पूर्ण भव रोगों के परिवार को नाश करने वाला है॥

 सुकृति संभु तन बिमल बिभूती। मंजुल मंगल मोद प्रसूती॥

जन मन मंजु मुकुर मल हरनी। किएँ तिलक गुन गन बस करनी॥

वह रज सुकृति (पुण्यवान्‌ पुरुष) रूपी शिवजी के शरीर पर सुशोभित निर्मल विभूति है और सुंदर कल्याण और आनन्द की जननी है, भक्त के मन रूपी सुंदर दर्पण के मैल को दूर करने वाली और तिलक करने से गुणों के समूह को वश में करने वाली है॥

 श्री गुर पद नख मनि गन जोती। सुमिरत दिब्य दृष्टि हियँ होती॥

दलन मोह तम सो सप्रकासू। बड़े भाग उर आवइ जासू॥

श्री गुरु महाराज के चरण-नखों की ज्योति मणियों के प्रकाश के समान है, जिसके स्मरण करते ही हृदय में दिव्य दृष्टि उत्पन्न हो जाती है। वह प्रकाश अज्ञान रूपी अन्धकार का नाश करने वाला है, वह जिसके हृदय में आ जाता है, उसके बड़े भाग्य हैं॥

 उघरहिं बिमल बिलोचन ही के। मिटहिं दोष दुख भव रजनी के॥

सूझहिं राम चरित मनि मानिक। गुपुत प्रगट जहँ जो जेहि खानिक॥

उसके हृदय में आते ही हृदय के निर्मल नेत्र खुल जाते हैं और संसार रूपी रात्रि के दोष-दुःख मिट जाते हैं एवं श्री रामचरित्र रूपी मणि और माणिक्य, गुप्त और प्रकट जहाँ जो जिस खान में है, सब दिखाई पड़ने लगते हैं-॥

दोहा :

 जथा सुअंजन अंजि दृग साधक सिद्ध सुजान।

कौतुक देखत सैल बन भूतल भूरि निधान॥

जैसे सिद्धांजन को नेत्रों में लगाकर साधक, सिद्ध और सुजान पर्वतों, वनों और पृथ्वी के अंदर कौतुक से ही बहुत सी खानें देखते हैं॥

चौपाई :

 गुरु पद रज मृदु मंजुल अंजन। नयन अमिअ दृग दोष बिभंजन॥

तेहिं करि बिमल बिबेक बिलोचन। बरनउँ राम चरित भव मोचन॥

श्री गुरु महाराज के चरणों की रज कोमल और सुंदर नयनामृत अंजन है, जो नेत्रों के दोषों का नाश करने वाला है। उस अंजन से विवेक रूपी नेत्रों को निर्मल करके मैं संसाररूपी बंधन से छुड़ाने वाले श्री रामचरित्र का वर्णन करता हूँ॥

*  *  *  *  *

॥ गुरुस्तोत्र सार्थ ॥

Source Link: https://sanskritdocuments.org/doc_deities_misc/guru_1.html?lang=sa

अखण्डमण्डलाकारं व्याप्तं येन चराचरम् ।

तत्पदं दर्शितं येन तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ १॥

अज्ञानतिमिरान्धस्य ज्ञानाञ्जनशलाकया ।

चक्षुरुन्मीलितं येन तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ २॥

गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णुः गुरुर्देवो महेश्वरः ।

गुरुरेव परं ब्रह्म तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ३॥

स्थावरं जङ्गमं व्याप्तं यत्किञ्चित्सचराचरम् ।

तत्पदं दर्शितं येन तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ४॥

चिन्मयं व्यापि यत्सर्वं त्रैलोक्यं सचराचरम् ।

तत्पदं दर्शितं येन तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ५॥

सर्वश्रुतिशिरोरत्नविराजितपदाम्बुजः ।

वेदान्ताम्बुजसूर्यो यः तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ६॥

चैतन्यश्शाश्वतश्शान्तः व्योमातीतो निरञ्जनः ।

बिन्दुनादकलातीतः तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ७॥

ज्ञानशक्तिसमारूढः तत्त्वमालाविभूषितः ।

भुक्तिमुक्तिप्रदाता च तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ८॥

अनेकजन्मसम्प्राप्तकर्मबन्धविदाहिने ।

आत्मज्ञानप्रदानेन तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ९॥

शोषणं भवसिन्धोश्च ज्ञापनं सारसम्पदः ।

गुरोः पादोदकं सम्यक् तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ १०॥

न गुरोरधिकं तत्त्वं न गुरोरधिकं तपः ।

तत्त्वज्ञानात् परं नास्ति तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ११॥

मन्नाथः श्रीजगन्नाथः मद्गुरुः श्रीजगद्गुरुः ।

मदात्मा सर्वभूतात्मा तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ १२॥

गुरुरादिरनादिश्च गुरुः परमदैवतम् ।

गुरोः परतरं नास्ति तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ १३॥

त्वमेव माता च पिता त्वमेव । त्वमेव बन्धुश्च सखा त्वमेव

त्वमेव विद्या द्रविणं त्वमेव । त्वमेव सर्वं मम देवदेव ॥ १४॥

          ॥ इति श्रीगुरुस्तोत्रम् ॥



॥ ગુરુસ્તોત્ર સાર્થ ॥

અખણ્ડમણ્ડલાકારં વ્યાપ્તં યેન ચરાચરમ્ ।
તત્પદં દર્શિતં યેન તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૧॥

અજ્ઞાનતિમિરાન્ધસ્ય જ્ઞાનાઞ્જનશલાકયા ।
ચક્ષુરુન્મીલિતં યેન તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૨॥

ગુરુર્બ્રહ્મા ગુરુર્વિષ્ણુઃ ગુરુર્દેવો મહેશ્વરઃ ।
ગુરુરેવ પરં બ્રહ્મ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૩॥

સ્થાવરં જઙ્ગમં વ્યાપ્તં યત્કિઞ્ચિત્સચરાચરમ્ ।
તત્પદં દર્શિતં યેન તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૪॥

ચિન્મયં વ્યાપિ યત્સર્વં ત્રૈલોક્યં સચરાચરમ્ ।
તત્પદં દર્શિતં યેન તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૫॥

સર્વશ્રુતિશિરોરત્નવિરાજિતપદામ્બુજઃ ।
વેદાન્તામ્બુજસૂર્યો યઃ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૬॥

ચૈતન્યશ્શાશ્વતશ્શાન્તઃ વ્યોમાતીતો નિરઞ્જનઃ ।
બિન્દુનાદકલાતીતઃ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૭॥

જ્ઞાનશક્તિસમારૂઢઃ તત્ત્વમાલાવિભૂષિતઃ ।
ભુક્તિમુક્તિપ્રદાતા ચ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૮॥

અનેકજન્મસમ્પ્રાપ્તકર્મબન્ધવિદાહિને ।
આત્મજ્ઞાનપ્રદાનેન તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૯॥

શોષણં ભવસિન્ધોશ્ચ જ્ઞાપનં સારસમ્પદઃ ।
ગુરોઃ પાદોદકં સમ્યક્ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૧૦॥

ન ગુરોરધિકં તત્ત્વં ન ગુરોરધિકં તપઃ ।
તત્ત્વજ્ઞાનાત્ પરં નાસ્તિ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૧૧॥

મન્નાથઃ શ્રીજગન્નાથઃ મદ્ગુરુઃ શ્રીજગદ્ગુરુઃ ।
મદાત્મા સર્વભૂતાત્મા તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૧૨॥

ગુરુરાદિરનાદિશ્ચ ગુરુઃ પરમદૈવતમ્ ।
ગુરોઃ પરતરં નાસ્તિ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૧૩॥

ત્વમેવ માતા ચ પિતા ત્વમેવ । ત્વમેવ બન્ધુશ્ચ સખા ત્વમેવ
ત્વમેવ વિદ્યા દ્રવિણં ત્વમેવ । ત્વમેવ સર્વં મમ દેવદેવ ॥ ૧૪॥


          ॥ ઇતિ શ્રીગુરુસ્તોત્રમ્ ॥

• Salutations are to that guru who showed me the abode--the one who is to be known--whose form is the entire universe and by whom all the movables (animals) and immovables are pervaded . (l)

• Salutations to that guru who opened the eyes of the one blind due to the darkness (cover) of ignorance with the needle (coated) with the ointment of knowledge . (2)

• Salutations to that guru, who is the Creator, Sustainer, and Destroyer and who indeed is the limitless Brahman . (3)

• Salutations to that teacher who showed me the one to be known, who permeates whatever that is movable and immovable, sentient and insentient . (4)

• Salutations to that teacher who showed me (by teaching) the pervader of all three worlds comprising the sentient and insentient . (5)

• Salutations to that guru who is the sun to the lotus of VedAnta and whose lotus feet are made radiant by the jewel of all Shrutis (UpaniShads).  (The guru is established in the vision of the Shruti and is the one by whom the Shruti blossoms forth.) (6)

• Salutations to that guru who is Awareness, changeless (beyond time), who is peace, beyond space, pure (free from rAga and dveSha) and who is beyond the manifest and unmanifest (NAda, Bindu, etc.) (7)

• Salutations to that guru who is rooted in knowledge that is power, adorned with the garland of Truth and who is the bestower of the joy of liberation . (8)

• Salutations to that guru who by bestoying the knowledge of the Self burns up the bondage created by accumulated actions of innumerable births . (9)

• Salutations to that guru; the perennial flow of wisdom from the one rooted in the vision of the Shhruti dries up totally the ocean of transmigration (saMsAra) and reveals (teaches) the essence of all wealth (the fullness, freedom from want). (10)

• There is nothing superior to knowledge of truth; no truth higher than the truth, and there is no purifying austerity better than the truth; salutations to that guru . (11)

• Prostrations to that guru who is my Lord and who is the Lord of the Universe, my teacher who is the teacher of the Universe, who is the Self in me, and the Self in all beings . (12)

• Salutations to that guru who is the beginning and the beginningless, who is the highest Deity and to whom there is none superior .  (13)

• Oh God of all Gods!  You alone are my mother, father, kinsman, friend, the knowledge, and wealth .  You are to me everything .  (14)