નાસ્તિ તત્વં ગુરોઃ પરમ્‌

જય ગુરુ દેવ

આજના ગુરુ પૂર્ણિમાના પવિત્ર દિવસે મારા ગુરુજી પૂજ્ય બ્રહ્માનંદપુરીજી મહારાજના ચરણોમાં સત્‌ સત્‌ વંદન

Today, it is Full Moon Day (પુનમ) in the month of Ashadh – (શુક્રવાર, અષાડ સુદ ૧૫, સંવત ૨૦૭૪, તારીખ ૨૭ જુલાઈ ૨૦૧૮), well-known as Guru Purnima (गुरु पूर्णिमा, ગુરુ પૂર્ણિમા, વ્યાસ પૂર્ણિમા, व्यास पूर्णिमा), the day reserved for Guru Puja or Guru Worship and a sacred Indian festival dedicated to spiritual guides enlightening disciples by their deep knowledge and wisdom as well as academic teachers, traditionally celebrated by Hindus, Jains and Buddhists to pay their respects to their Gurus/masters/teachers and express their gratitude.

શંકરમ્‌ શંકરાચાર્યમ્‌ કેશવમ્‌ બાદરાયણમ્‌

સૂત્રભાષ્યકૃતૌ વંદે ભગવન્તૌ પુનઃ પુનઃ

"શ્રી પુષ્પદન્તવિરચિત શ્રી શિવમહિમ્નઃ સ્તોત્રમ્‌" અંતર્ગત પુષ્પદંત વર્ણવે છે કે ....... 

મહેશાન્નાપરો દેવો મહિમ્નો નાપરા સ્તુતિઃ ।

અઘોરાન્નાપરો મંત્રો નાસ્તિ તત્ત્વં ગુરોઃ પરમ્‌  ॥

યોગાચાર્ય સ્વામી શ્રી કૃપાલ્વાનન્દજી સમશ્લોકી ભાષાંતર કરીને કહે છે કે ......

શંભુથી શ્રેષ્ઠ ના દેવ, મહિમ્નથી ન કો સ્તુતિ,

અઘોર મંત્રથીયે ના, ગુરુથી શ્રેષ્ઠ કો નથી.

આજના ગુરૂ પૂર્ણિમાના પવિત્ર અવસરે "દિવ્ય ભાસ્કર" દૈનિક તેના પ્રથમ પાને નીચે પ્રમાણે પ્રકાશિત  કરે છે.

• જીવનમાં ગુરુનું સ્થાન સર્વોચ્ચ છે. ઈશ્વરથી પણ ઊંચું, કારણ કે તે જ આપણને જીવન જીવવાની ગુરુચાવી શીખવાડે છે. ગુરુઓના સન્માનમાં 'દિવ્ય ભાસ્કર' પણ આજે આ સંદેશ સૌથી ઉપર રાખી રહ્યું છે. પોતાના નામથી પણ ઉપર. બધા ગુરોને નમન ...

સુવિચાર

• ગુરુ એટલે જે આપણને અંધકારમાંથી પ્રકાશ તરફ જવાનો માર્ગ બતાવે. સામાન્ય ગુરુ બતાવે છે, સારા ગુરુ સમજાવે છે, સર્વશ્રેષ્ઠ ગુરુ પ્રેરિત કરે છે.

તુલસીદાસજી રામ ચરિત માનસમાં વર્ણવે  છે કે .....

भवानीशंकरौ वन्दे श्रद्धाविश्वासरूपिणौ।

याभ्यां विना न पश्यन्ति सिद्धाः स्वान्तःस्थमीश्वरम्‌॥2॥

श्रद्धा और विश्वास के स्वरूप श्री पार्वतीजी और श्री शंकरजी की मैं वंदना करता हूँ, जिनके बिना सिद्धजन अपने अन्तःकरण में स्थित ईश्वर को नहीं देख सकते॥2॥

 वन्दे बोधमयं नित्यं गुरुं शंकररूपिणम्‌।

यमाश्रितो हि वक्रोऽपि चन्द्रः सर्वत्र वन्द्यते॥3॥

ज्ञानमय, नित्य, शंकर रूपी गुरु की मैं वन्दना करता हूँ, जिनके आश्रित होने से ही टेढ़ा चन्द्रमा भी सर्वत्र वन्दित होता है॥3॥

तुम्ह त्रिभुवन गुर बेद बखाना। आन जीव पाँवर का जाना॥

प्रस्न उमा कै सहज सुहाई। छल बिहीन सुनि सिव मन भाई॥3॥

वेदों ने आपको तीनों लोकों का गुरु कहा है। दूसरे पामर जीव इस रहस्य को क्या जानें! पार्वतीजी के सहज सुंदर और छलरहित (सरल) प्रश्न सुनकर शिवजी के मन को बहुत अच्छे लगे॥3॥

गुरु वंदना

बंदउँ गुरु पद कंज कृपा सिंधु नररूप हरि।

महामोह तम पुंज जासु बचन रबि कर निकर॥

मैं उन गुरु महाराज के चरणकमल की वंदना करता हूँ, जो कृपा के समुद्र और नर रूप में श्री हरि ही हैं और जिनके वचन महामोह रूपी घने अन्धकार का नाश करने के लिए सूर्य किरणों के समूह हैं॥

चौपाई :

 बंदऊँ गुरु पद पदुम परागा। सुरुचि सुबास सरस अनुरागा॥

अमिअ मूरिमय चूरन चारू। समन सकल भव रुज परिवारू॥

मैं गुरु महाराज के चरण कमलों की रज की वन्दना करता हूँ, जो सुरुचि  सुंदर स्वाद, सुगंध तथा अनुराग रूपी रस से पूर्ण है। वह अमर मूल संजीवनी जड़ी का सुंदर चूर्ण है, जो सम्पूर्ण भव रोगों के परिवार को नाश करने वाला है॥

 सुकृति संभु तन बिमल बिभूती। मंजुल मंगल मोद प्रसूती॥

जन मन मंजु मुकुर मल हरनी। किएँ तिलक गुन गन बस करनी॥

वह रज सुकृति (पुण्यवान्‌ पुरुष) रूपी शिवजी के शरीर पर सुशोभित निर्मल विभूति है और सुंदर कल्याण और आनन्द की जननी है, भक्त के मन रूपी सुंदर दर्पण के मैल को दूर करने वाली और तिलक करने से गुणों के समूह को वश में करने वाली है॥

 श्री गुर पद नख मनि गन जोती। सुमिरत दिब्य दृष्टि हियँ होती॥

दलन मोह तम सो सप्रकासू। बड़े भाग उर आवइ जासू॥

श्री गुरु महाराज के चरण-नखों की ज्योति मणियों के प्रकाश के समान है, जिसके स्मरण करते ही हृदय में दिव्य दृष्टि उत्पन्न हो जाती है। वह प्रकाश अज्ञान रूपी अन्धकार का नाश करने वाला है, वह जिसके हृदय में आ जाता है, उसके बड़े भाग्य हैं॥

 उघरहिं बिमल बिलोचन ही के। मिटहिं दोष दुख भव रजनी के॥

सूझहिं राम चरित मनि मानिक। गुपुत प्रगट जहँ जो जेहि खानिक॥

उसके हृदय में आते ही हृदय के निर्मल नेत्र खुल जाते हैं और संसार रूपी रात्रि के दोष-दुःख मिट जाते हैं एवं श्री रामचरित्र रूपी मणि और माणिक्य, गुप्त और प्रकट जहाँ जो जिस खान में है, सब दिखाई पड़ने लगते हैं-॥

दोहा :

 जथा सुअंजन अंजि दृग साधक सिद्ध सुजान।

कौतुक देखत सैल बन भूतल भूरि निधान॥

जैसे सिद्धांजन को नेत्रों में लगाकर साधक, सिद्ध और सुजान पर्वतों, वनों और पृथ्वी के अंदर कौतुक से ही बहुत सी खानें देखते हैं॥

चौपाई :

 गुरु पद रज मृदु मंजुल अंजन। नयन अमिअ दृग दोष बिभंजन॥

तेहिं करि बिमल बिबेक बिलोचन। बरनउँ राम चरित भव मोचन॥

श्री गुरु महाराज के चरणों की रज कोमल और सुंदर नयनामृत अंजन है, जो नेत्रों के दोषों का नाश करने वाला है। उस अंजन से विवेक रूपी नेत्रों को निर्मल करके मैं संसाररूपी बंधन से छुड़ाने वाले श्री रामचरित्र का वर्णन करता हूँ॥

*  *  *  *  *

॥ गुरुस्तोत्र सार्थ ॥

Source Link: https://sanskritdocuments.org/doc_deities_misc/guru_1.html?lang=sa

अखण्डमण्डलाकारं व्याप्तं येन चराचरम् ।

तत्पदं दर्शितं येन तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ १॥

अज्ञानतिमिरान्धस्य ज्ञानाञ्जनशलाकया ।

चक्षुरुन्मीलितं येन तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ २॥

गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णुः गुरुर्देवो महेश्वरः ।

गुरुरेव परं ब्रह्म तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ३॥

स्थावरं जङ्गमं व्याप्तं यत्किञ्चित्सचराचरम् ।

तत्पदं दर्शितं येन तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ४॥

चिन्मयं व्यापि यत्सर्वं त्रैलोक्यं सचराचरम् ।

तत्पदं दर्शितं येन तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ५॥

सर्वश्रुतिशिरोरत्नविराजितपदाम्बुजः ।

वेदान्ताम्बुजसूर्यो यः तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ६॥

चैतन्यश्शाश्वतश्शान्तः व्योमातीतो निरञ्जनः ।

बिन्दुनादकलातीतः तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ७॥

ज्ञानशक्तिसमारूढः तत्त्वमालाविभूषितः ।

भुक्तिमुक्तिप्रदाता च तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ८॥

अनेकजन्मसम्प्राप्तकर्मबन्धविदाहिने ।

आत्मज्ञानप्रदानेन तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ९॥

शोषणं भवसिन्धोश्च ज्ञापनं सारसम्पदः ।

गुरोः पादोदकं सम्यक् तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ १०॥

न गुरोरधिकं तत्त्वं न गुरोरधिकं तपः ।

तत्त्वज्ञानात् परं नास्ति तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ११॥

मन्नाथः श्रीजगन्नाथः मद्गुरुः श्रीजगद्गुरुः ।

मदात्मा सर्वभूतात्मा तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ १२॥

गुरुरादिरनादिश्च गुरुः परमदैवतम् ।

गुरोः परतरं नास्ति तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ १३॥

त्वमेव माता च पिता त्वमेव । त्वमेव बन्धुश्च सखा त्वमेव

त्वमेव विद्या द्रविणं त्वमेव । त्वमेव सर्वं मम देवदेव ॥ १४॥

          ॥ इति श्रीगुरुस्तोत्रम् ॥



॥ ગુરુસ્તોત્ર સાર્થ ॥

અખણ્ડમણ્ડલાકારં વ્યાપ્તં યેન ચરાચરમ્ ।
તત્પદં દર્શિતં યેન તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૧॥

અજ્ઞાનતિમિરાન્ધસ્ય જ્ઞાનાઞ્જનશલાકયા ।
ચક્ષુરુન્મીલિતં યેન તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૨॥

ગુરુર્બ્રહ્મા ગુરુર્વિષ્ણુઃ ગુરુર્દેવો મહેશ્વરઃ ।
ગુરુરેવ પરં બ્રહ્મ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૩॥

સ્થાવરં જઙ્ગમં વ્યાપ્તં યત્કિઞ્ચિત્સચરાચરમ્ ।
તત્પદં દર્શિતં યેન તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૪॥

ચિન્મયં વ્યાપિ યત્સર્વં ત્રૈલોક્યં સચરાચરમ્ ।
તત્પદં દર્શિતં યેન તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૫॥

સર્વશ્રુતિશિરોરત્નવિરાજિતપદામ્બુજઃ ।
વેદાન્તામ્બુજસૂર્યો યઃ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૬॥

ચૈતન્યશ્શાશ્વતશ્શાન્તઃ વ્યોમાતીતો નિરઞ્જનઃ ।
બિન્દુનાદકલાતીતઃ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૭॥

જ્ઞાનશક્તિસમારૂઢઃ તત્ત્વમાલાવિભૂષિતઃ ।
ભુક્તિમુક્તિપ્રદાતા ચ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૮॥

અનેકજન્મસમ્પ્રાપ્તકર્મબન્ધવિદાહિને ।
આત્મજ્ઞાનપ્રદાનેન તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૯॥

શોષણં ભવસિન્ધોશ્ચ જ્ઞાપનં સારસમ્પદઃ ।
ગુરોઃ પાદોદકં સમ્યક્ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૧૦॥

ન ગુરોરધિકં તત્ત્વં ન ગુરોરધિકં તપઃ ।
તત્ત્વજ્ઞાનાત્ પરં નાસ્તિ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૧૧॥

મન્નાથઃ શ્રીજગન્નાથઃ મદ્ગુરુઃ શ્રીજગદ્ગુરુઃ ।
મદાત્મા સર્વભૂતાત્મા તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૧૨॥

ગુરુરાદિરનાદિશ્ચ ગુરુઃ પરમદૈવતમ્ ।
ગુરોઃ પરતરં નાસ્તિ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૧૩॥

ત્વમેવ માતા ચ પિતા ત્વમેવ । ત્વમેવ બન્ધુશ્ચ સખા ત્વમેવ
ત્વમેવ વિદ્યા દ્રવિણં ત્વમેવ । ત્વમેવ સર્વં મમ દેવદેવ ॥ ૧૪॥


          ॥ ઇતિ શ્રીગુરુસ્તોત્રમ્ ॥

• Salutations are to that guru who showed me the abode--the one who is to be known--whose form is the entire universe and by whom all the movables (animals) and immovables are pervaded . (l)

• Salutations to that guru who opened the eyes of the one blind due to the darkness (cover) of ignorance with the needle (coated) with the ointment of knowledge . (2)

• Salutations to that guru, who is the Creator, Sustainer, and Destroyer and who indeed is the limitless Brahman . (3)

• Salutations to that teacher who showed me the one to be known, who permeates whatever that is movable and immovable, sentient and insentient . (4)

• Salutations to that teacher who showed me (by teaching) the pervader of all three worlds comprising the sentient and insentient . (5)

• Salutations to that guru who is the sun to the lotus of VedAnta and whose lotus feet are made radiant by the jewel of all Shrutis (UpaniShads).  (The guru is established in the vision of the Shruti and is the one by whom the Shruti blossoms forth.) (6)

• Salutations to that guru who is Awareness, changeless (beyond time), who is peace, beyond space, pure (free from rAga and dveSha) and who is beyond the manifest and unmanifest (NAda, Bindu, etc.) (7)

• Salutations to that guru who is rooted in knowledge that is power, adorned with the garland of Truth and who is the bestower of the joy of liberation . (8)

• Salutations to that guru who by bestoying the knowledge of the Self burns up the bondage created by accumulated actions of innumerable births . (9)

• Salutations to that guru; the perennial flow of wisdom from the one rooted in the vision of the Shhruti dries up totally the ocean of transmigration (saMsAra) and reveals (teaches) the essence of all wealth (the fullness, freedom from want). (10)

• There is nothing superior to knowledge of truth; no truth higher than the truth, and there is no purifying austerity better than the truth; salutations to that guru . (11)

• Prostrations to that guru who is my Lord and who is the Lord of the Universe, my teacher who is the teacher of the Universe, who is the Self in me, and the Self in all beings . (12)

• Salutations to that guru who is the beginning and the beginningless, who is the highest Deity and to whom there is none superior .  (13)

• Oh God of all Gods!  You alone are my mother, father, kinsman, friend, the knowledge, and wealth .  You are to me everything .  (14)