"શ્રીગુરુસ્તોત્રમ્" અંગેની પ્રસાદી નીચેની લિંક આધારીત છે અને તેમના સૌજન્ય સહ અત્રે પ્રસ્તુત છે.
अखण्डमण्डलाकारं
व्याप्तं येन चराचरम् ।
तत्पदं दर्शितं
येन तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ १॥
अखण्ड - Indivisible, Whole, અવિભાજ્ય, પૂર્ણ, સંપૂર્ણ
मण्डल - Circle, Orbit
आकार - Form
येन - By whom
चर - Movable, Moving, જંગમ
अचर - Immovable, સ્થાવર
અખણ્ડમણ્ડલાકારં
વ્યાપ્તં યેન ચરાચરમ્ ।
તત્પદં દર્શિતં
યેન તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૧॥
(Salutations to the Guru) Whose Form is an Indivisible Whole
of Presence, and By Whom is Pervaded the Moving and the Non-Moving Beings, By
Whom is Revealed (out of Grace) That Feet (of Indivisible Presence);
Salutations to that Guru.
Salutations are to that guru who showed me the abode--the
one who is to be known--whose form is the entire universe and by whom all the
movables (animals) and immovables are pervaded. (l)
અર્થાત્ જેની
ચરણરજથી સચરાચરમાં જે વ્યાપેલા છે એવા અખંડમણ્ડલાકારનું દર્શન થાય છે તેવા ગુરુને
નમસ્કાર હો. ગુરુનું સમસ્ત અસ્તિત્ત્વ નહીં પરંતુ માત્ર ચરણરજથી સચરાચરમાં વ્યાપ્ત
પરમાત્માનું દર્શન થાય છે. આવા ગુરુનું સામીપ્ય તો આખા ભવસાગરને તરાવી દે એવું
સામર્થ્ય ધરાવનારું હોય છે.
अज्ञानतिमिरान्धस्य
ज्ञानाञ्जनशलाकया ।
चक्षुरुन्मीलितं
येन तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ २॥
अज्ञानतिमिरान्धस
- Darkness of ignorance in our inner blind eyes
अज्ञान - Ignorance
तिमिर - Darkness
अन्ध – Blind
ज्ञानाञ्जनशालाकया
- Collyrium of the Light of Knowledge
ज्ञान -Knowledge
आञ्जन - Collyrium,
Ointment
शालाक - A
fire of brush wood
અજ્ઞાનતિમિરાન્ધસ્ય
જ્ઞાનાઞ્જનશલાકયા ।
ચક્ષુરુન્મીલિતં
યેન તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૨॥
Salutations to that guru who opened the eyes of the one blind
due to the darkness (cover) of ignorance with the needle (coated) with the
ointment of knowledge. (2)
અર્થાત્ જે
જ્ઞાનરૃપી અંજનશલાકાથી આપણાં ચક્ષુને ઉઘાડે છે, આપણને સાવધાન કરે છે, આપણને જાગ્રત કરે છે તેવા ગુરુને નમસ્કાર હો.
માણસની આંખો ઉઘાડી હોય છે પણ મન પર તિમિર-પટલ પડેલો હોય છે. આ પડદાને લીધે મન
બહારનું ઉપરછલ્લું જોયા કરે છે; પરંતુ ગુરુ જ્યાં
પીંછીને જ્ઞા|નમાં બોળી આંખમાં
આંજે છે ત્યાં જ આપણા મનને ઉન્મીલિત કરે છે એટલે કે ઉઘાડે છે ત્યારે પરમાત્માનું
દર્શન થાય છે.
गुरुर्ब्रह्मा
गुरुर्विष्णुः गुरुर्देवो महेश्वरः ।
गुरुरेव परं
ब्रह्म तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ३॥
गुरुरेव - गुरु इव
गुरु - The Guru
इव - Indeed, Verily
ગુરુર્બ્રહ્મા
ગુરુર્વિષ્ણુઃ ગુરુર્દેવો મહેશ્વરઃ ।
ગુરુરેવ પરં
બ્રહ્મ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૩॥
Salutations to that guru, who is the Creator, Sustainer, and
Destroyer and who indeed is the limitless Brahman. The Guru is Verily the
Para-Brahman (Supreme Brahman). (3)
ગુરુ એ જ બ્રહ્મા,
વિષ્ણુ અને મહેશ છે.
અર્થાત્ ગુરુમાં ત્રણે દેવો રહેલા છે. એટલું જ નહીં પણ ગુરુમાં તો સમગ્ર બ્રહ્માંડ
રહેલું છે. આવા ગુરુને નમસ્કાર હો. આ શ્લોકમાં ગુરુનું સ્થાન દેવલોકથી પણ ઊંચેરું
બતાવ્યું છે. ત્રિદેવ જે સ્થાનમાં રહેલા છે તે દેવલોક કહેવાય છે એને સીમાડા હોય
છે. ગુરુ તો અસીમ બ્રહ્માંડમાં વસેલા હોય છે.
स्थावरं जङ्गमं
व्याप्तं यत्किञ्चित्सचराचरम् ।
तत्पदं दर्शितं
येन तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ४॥
સ્થાવરં જઙ્ગમં
વ્યાપ્તં યત્કિઞ્ચિત્સચરાચરમ્ ।
તત્પદં દર્શિતં
યેન તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૪॥
Salutations to that teacher who showed me the one to be known,
who permeates whatever that is movable and immovable, sentient and insentient. (4)
જેની ચરણરજ જે
કંઈ ચર-અચર કહેતાં સ્થાવર અને જંગમમાં વ્યાપેલા પરમ તત્ત્વનું દર્શન કરાવે છે એવા
ગુરુને નમસ્કાર હો. ચરણરજનું સદ્ભાગ્ય ત્યારે જ મળે જ્યારે આપણે તેવા ચરણની પાસે
જઈએ. ગુરુચરણમાં શરણ પામતાની સાથે જ સ્થાવર- જંગમ કહેતાં ચર એટલે – ચંચળ-અસ્થિર અને અચર કહેતાં સ્થિર ખસનારું
ડગનારું નહીં. તેમાં વસતા પરમેશ્વરનું દર્શન થાય છે. શરત ગુરુના શરણમાં જવાની છે.
चिन्मयं व्यापि
यत्सर्वं त्रैलोक्यं सचराचरम् ।
तत्पदं दर्शितं
येन तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ५॥
ચિન્મયં વ્યાપિ
યત્સર્વં ત્રૈલોક્યં સચરાચરમ્ ।
તત્પદં દર્શિતં
યેન તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૫॥
Salutations to that teacher who showed me (by teaching) the
pervader of all three worlds comprising the sentient and insentient. (5)
જે બ્રહ્મમય છે,
જ્ઞાનમય છે તેની ચરણરજ
ત્રણેય લોક અને બ્રહ્માંડમાં વ્યાપ્ત પરમાત્માનું દર્શન કરાવે છે તેવા ગુરુને
નમસ્કાર હો. આ શ્લોકમાં પણ ગુરુના ચરણનું શરણ પ્રથમ બાબત છે. એવા શરણ વિના
અલૌકિકના દર્શન શક્ય નથી.
सर्वश्रुतिशिरोरत्नविराजितपदाम्बुजः
।
वेदान्ताम्बुजसूर्यो
यः तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ६॥
સર્વશ્રુતિશિરોરત્નવિરાજિતપદામ્બુજઃ
।
વેદાન્તામ્બુજસૂર્યો
યઃ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૬॥
Salutations to that guru who is the sun to the lotus of VedAnta
and whose lotus feet are made radiant by the jewel of all Shrutis
(UpaniShads). (The guru is established
in the vision of the Shruti and is the one by whom the Shruti blossoms forth.)
(6)
જેના કમળ જેવા
ચરણમાં શિરોમણિ જેવા વેદો, સૂર્યકમળ જેવા
ઉપનિષદો શોભાયમાન છે તેવા ગુરુને નમસ્કાર હો. વેદ અને ઉપનિષદ જેવા ગ્રંથો જેના
ચરણકમળમાં શોભાયમાન છે, એટલે કે જેણે
વેદો અને ઉપનિષદોનો ઊંડાણથી અભ્યાસ કરેલ છે એવા ગુરુ જ જ્ઞાનશલાકા વડે અંજન કરી
ઊંડા અંધારેથી પ્રભુ પરમ તેજે લઈ જાય છે.
चैतन्यश्शाश्वतश्शान्तः
व्योमातीतो निरञ्जनः ।
बिन्दुनादकलातीतः
तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ७॥
ચૈતન્યશ્શાશ્વતશ્શાન્તઃ
વ્યોમાતીતો નિરઞ્જનઃ ।
બિન્દુનાદકલાતીતઃ
તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૭॥
Salutations to that guru who is Awareness, changeless (beyond
time), who is peace, beyond space, pure (free from rAga and dveSha) and who is
beyond the manifest and unmanifest (NAda, Bindu, etc.) (7)
જે નિત્ય
ચેતનવાળા છે, આકાશથી પણ પર છે,
નિર્લેપ કહેતાં દોષરહિત
છે. બિંદુનાદ કરતા કાલમાનથી પણ પર છે એવા ગુરુને નમસ્કાર હો. ગુરુ આકાશ અને
કાલમાનથી પણ પર છે. શાશ્વત ચેતનરૃપ છે.
ज्ञानशक्तिसमारूढः
तत्त्वमालाविभूषितः ।
भुक्तिमुक्तिप्रदाता
च तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ८॥
જ્ઞાનશક્તિસમારૂઢઃ
તત્ત્વમાલાવિભૂષિતઃ ।
ભુક્તિમુક્તિપ્રદાતા
ચ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૮॥
Salutations to that guru who is rooted in knowledge that is
power, adorned with the garland of Truth and who is the bestower of the joy of liberation.
(8)
જે જ્ઞા|નશક્તિથી આરૃઢ થયેલા છે, તત્ત્વરૃપી માળાથી શોભાયમાન છે, ભક્તિ અને મુક્તિ અપાવનારા છે તેવા ગુરુને
નમસ્કાર હો. ગુરુ એટલે જ જ્ઞા|નનિધિ. જ્ઞા|નશક્તિના કારણે જ ઊંચા આસને બેઠેલા છે. વેદો
અને ઉપનિષદોના સારથી શોભાયમાન છે. આપણામાં ભક્તિની ભાવના જાગૃત કરી મુક્તિ અપાવનાર
છે.
अनेकजन्मसम्प्राप्तकर्मबन्धविदाहिने
।
आत्मज्ञानप्रदानेन
तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ९॥
અનેકજન્મસમ્પ્રાપ્તકર્મબન્ધવિદાહિને
।
આત્મજ્ઞાનપ્રદાનેન
તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૯॥
Salutations to that guru who by bestoying the knowledge of
the Self burns up the bondage created by accumulated actions of innumerable births.
(9)
જે આપણા અનેક
જન્મોનાં કર્મબંધનોમાંથી મુક્ત કરનારા છે, આત્મજ્ઞા|ન કરાવનારા છે
એવા ગુરુને નમસ્કાર હો. આપણે આ જન્મ અગાઉ જુદી જુદી યોનિઓમાં કેટલાય જન્મો ધારણ
કરેલા છે. તેમાં કર્મો પણ કરેલાં છે. કરેલાં કર્મોના ભાર સાથે આ જન્મમાં આવ્યા
છીએ. ગુરુ જ્ઞા|નનો દીપ પેટાવી,
આત્માનું ભાન કરાવી અનેક
જન્મોનાં કર્મોથી મુક્તિ અપાવે છે.
शोषणं
भवसिन्धोश्च ज्ञापनं सारसम्पदः ।
गुरोः पादोदकं
सम्यक् तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ १०॥
શોષણં
ભવસિન્ધોશ્ચ જ્ઞાપનં સારસમ્પદઃ ।
ગુરોઃ પાદોદકં
સમ્યક્ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૧૦॥
Salutations to that guru; the perennial flow of wisdom from
the one rooted in the vision of the Shhruti dries up totally the ocean of
transmigration (saMsAra) and reveals (teaches) the essence of all wealth (the
fullness, freedom from want). (10)
ભવરૃપી સાગરનું
શેષણ કરનારા, સારરૃપી
સંપત્તિની જાણકારી આપનારા અને જેના ચરણ પખાળવાને યોગ્ય છે એવા ગુરુને નમસ્કાર હો.
ભવરૃપી સાગરમાં તૃષ્ણાઓ, ઈચ્છાઓ, કામનાઓ, સંતાપો, મોહ-મમતાના વળગણો હોય છે. પરિણામે મનને શાંતિ
નથી હોતી. અજંપો ચિત્તને શાંત થવા નથી દેતો. ગુરુ તેનું જ શોષણ કરે છે. પરિણામે
ઉપાધિઓમાંથી મુક્તિ મળે છે. આ બધું શ્રૃતિઓના સારની જાણકારીથી થાય છે. ગુરુ જ આવી
જાણકારી આપનારા છે. આ માટે પખાળવા યોગ્ય ચરણના શરણમાં જવું પડે.
न गुरोरधिकं
तत्त्वं न गुरोरधिकं तपः ।
तत्त्वज्ञानात्
परं नास्ति तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ११॥
ન ગુરોરધિકં
તત્ત્વં ન ગુરોરધિકં તપઃ ।
તત્ત્વજ્ઞાનાત્
પરં નાસ્તિ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૧૧॥
There is nothing superior to knowledge of truth; no truth
higher than the truth, and there is no purifying austerity better than the
truth; salutations to that guru . (11)
ગુરુથી અધિક કોઈ
તત્ત્વ નથી, કોઈ તપ નથી. જે
ઉત્તમ તત્ત્વને જાણનારા છે એવા ગુરુને નમસ્કાર હો. ગુરુની શ્રેષ્ઠતા દર્શાવતો આ
શ્લોક છે. તપ અને તત્ત્વ એકબીજાના પૂરક છે.
તપથી તત્ત્વની
અનુભૂતિ થાય છે. આમ પરમ તત્ત્વની ઝાંખી કરાવનારા ગુરુ તત્ત્વ અને તપથી ઊંચેરા છે.
मन्नाथः
श्रीजगन्नाथः मद्गुरुः श्रीजगद्गुरुः ।
मदात्मा
सर्वभूतात्मा तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ १२॥
મન્નાથઃ
શ્રીજગન્નાથઃ મદ્ગુરુઃ શ્રીજગદ્ગુરુઃ ।
મદાત્મા
સર્વભૂતાત્મા તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૧૨॥
Prostrations to that guru who is my Lord and who is the Lord
of the Universe, my teacher who is the teacher of the Universe, who is the Self
in me, and the Self in all beings . (12)
જે મનને નાથનારા
છે. જગતને વશ કરનારા છે. સર્વ પ્રાણીઓના આત્માને તારનાર છે એવા જગતના ગુરુને
નમસ્કાર હો. મન ચંચળ છે. આવા મન ઉપર જગતને નાથનારા જગતગુરુ મનની ચંચળતાને
સ્થિર કરનારા છે.
જગતના સર્વ પ્રાણીઓની ચંચળતાને સ્થિર કરવાની શક્તિ એટલે ગુરુ.
गुरुरादिरनादिश्च
गुरुः परमदैवतम् ।
गुरोः परतरं
नास्ति तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ १३॥
ગુરુરાદિરનાદિશ્ચ
ગુરુઃ પરમદૈવતમ્ ।
ગુરોઃ પરતરં
નાસ્તિ તસ્મૈ શ્રીગુરવે નમઃ ॥ ૧૩॥
Salutations to that guru who is the beginning and the beginning
less, who is the highest Deity and to whom there is none superior. (13)
त्वमेव माता च
पिता त्वमेव ।
त्वमेव बन्धुश्च सखा त्वमेव
त्वमेव विद्या
द्रविणं त्वमेव ।
त्वमेव सर्वं मम देवदेव ॥ १४॥
ત્વમેવ માતા ચ
પિતા ત્વમેવ ।
ત્વમેવ બન્ધુશ્ચ સખા ત્વમેવ
ત્વમેવ વિદ્યા
દ્રવિણં ત્વમેવ ।
ત્વમેવ સર્વં મમ દેવદેવ ॥ ૧૪॥
Oh God of all Gods!
You alone are my mother, father, kinsman, friend, the knowledge, and wealth. You are to me everything. (14)
॥ इति श्रीगुरुस्तोत्रम् ॥
॥ ઇતિ શ્રીગુરુસ્તોત્રમ્ ॥
